Τον κίνδυνο διακοπής λειτουργίας αντιμετωπίζει το αρχαιότερο εν λειτουργία μοναστήρι στον κόσμο, η Μονή της Αγίας Αικατερίνης Σινά, εξέλιξη που καταδεικνύει την εκτράχυνση των διμερών σχέσεων Ελλάδας – Αιγύπτου και πιθανώς την ενίσχυση των Αδελφών Μουσουλμάνων στη χώρα, που ταλανίζεται από εξάρσεις εξτρεμισμού.
H Μονή της Αγίας Αικατερίνης Σινά, το αρχαιότερο εν λειτουργία χριστιανικό μοναστήρι στον κόσμο, οδεύει προς “λουκέτο”, καθώς δικαστήριο της Αιγύπτου με απόφαση του την Τετάρτη προχωρά σε δήμευση της περιουσίας της Μονής, τερματίζοντας με τον χειρότερο τρόπο μια πολυετή δικαστική επίθεση που είχε δεχθεί το ιστορικό χριστιανικό μνημείο από το αιγυπτιακό δημόσιο.
Αν και η υπόθεση μετρά μια δεκαετία και πάνω από 70 δικαστικές αποφάσεις, η τελευταία και η απουσία νομικών παρεμβάσεων από την κυβέρνηση Σίσι εγείρουν ανησυχίες για την ουσιαστική επιδείνωση της κατάστασης. Οι εξελίξεις δημιουργούν πνιγηρό κλίμα στις σχέσεις Αθήνας – Καΐρου καθώς ο Κυριάκος Μητσοτάκης ισχυρίζεται ότι είχε λάβει προσωπικές διαβεβαιώσεις από τον Αιγύπτιο πρόεδρο για τη Μονή.
Η απόφαση του Δικαστηρίου
Ειδικότερα, το αιγυπτιακό δικαστήριο έκρινε ότι:
“Οι πιστοί της Μονής της Αγίας Αικατερίνης δικαιούνται να επωφεληθούν από το μοναστήρι και τους αρχαιολογικούς θρησκευτικούς χώρους στην περιοχή της Αγίας Αικατερίνης, με το κράτος να κατέχει αυτούς τους χώρους ως δημόσια περιουσία.
Αυτό συμβαίνει λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι οι πιστοί του μοναστηριού είναι παρόντες εκεί με τη θρησκευτική τους ιδιότητα και ασκούν τις θρησκευτικές τους τελετουργίες υπό την ηγεσία του επισκόπου του μοναστηριού, ο οποίος διορίστηκε με το προεδρικό διάταγμα αριθ. 306 του 1974.
Το Ανώτατο Συμβούλιο Αρχαιοτήτων επιβλέπει αυτούς τους αρχαιολογικούς χώρους.
Το δικαστήριο αποφάσισε επίσης ότι οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί μεταξύ της τοπικής μονάδας της πόλης Αγίας Αικατερίνης και του μοναστηριού σχετικά με ορισμένα οικόπεδα που εκμεταλλεύονται οι θυγατρικές του μοναστηριού πρέπει να τηρούνται, γεγονός που αναιρεί την πιθανότητα καταπάτησης αυτών των εκτάσεων.
Το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα υπόλοιπα αμφισβητούμενα οικόπεδα αποτελούν φυσικά καταφύγια, τα οποία αποτελούν όλα δημόσια κρατική περιουσία και δεν μπορούν να διατεθούν ή να καταστούν ιδιοκτησία τους με παραγραφή. Δεν έχουν εκδοθεί συμβάσεις σχετικά με αυτούς από την αρμόδια αρχή”.
Το παρασκήνιο του Φεβρουαρίου
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, τον Φεβρουάριο είχε εκτυλιχθεί διπλωματικό παρασκήνιο με θρησκευτικές προεκτάσεις μεταξύ Αθήνας και Καΐρου, με τη Μονή, που ιδρύθηκε το 546 μ.Χ. από τον Ιουστινιανό στον επίκεντρο.
Τον Φεβρουάριο, ελληνική αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τον γενικό γραμματέα Θρησκευμάτων Γ. Καλαντζή και με τη συμμετοχή υψηλόβαθμων στελεχών του υπουργείου Εξωτερικών, είχε μεταβεί στην Αίγυπτο για να συναντήσει τον κυβερνήτη του Νοτίου Σινά, δρα Χάλεντ Μουμπάρακ, ο οποίος έχει την πλήρη αρμοδιότητα για τα θέματα της Ιεράς Μονής Σινά. Ακολούθησαν τρεις ώρες συζήτησης σε πολύ καλό κλίμα, με την ελληνική αντιπροσωπεία να τονίζει τον ιδιαίτερο ρόλο του προέδρου Σίσι ως εγγυητή της θρησκευτικής ελευθερίας στην Αίγυπτο.
Η ένταση φαινόταν να είχε μειωθεί, όπως διαφαινόταν από τα κοινά δελτία Τύπου της αιγυπτιακής και της ελληνικής πλευράς.
Η τελευταία παράγραφος αναφέρει χαρακτηριστικά: “Οι δύο πλευρές συμφώνησαν στη συνέχιση της διατήρησης και της υποστήριξης του από αιώνων καθεστώτος και της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς της Ιεράς Μονής του Σινά και τη συνέχιση της διευκόλυνσης και διαφύλαξης του μοναστικού τρόπου ζωής της Ιεράς Αδελφότητας και του προσκυνηματικού της χαρακτήρα”.
Οι δύο πλευρές είχαν συμφωνήσει να προχωρήσουν άμεσα στις απαραίτητες ενέργειες ώστε να εμβαθύνουν τη συνεργασία τους με επίκεντρο την Ιερά Μονή που λειτουργεί αδιάλειπτα και ελεύθερα, με την υποστήριξη της Αιγύπτου, εδώ και 16 αιώνες.
Η αντίδραση της Αθήνας
Η ελληνική πρωτεύουσα, τρεις εβδομάδες μετά τις δημόσιες διαβεβαιώσεις και δεσμεύσεις του προέδρου Σίσι στο πλαίσιο της επίσκεψής του στην Αθήνα και των κοινών δηλώσεων με τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο να δίνει τον τόνο των ελληνικών θέσεων, χωρίς να αποκλείεται, παράλληλα, να υπάρξει ακόμα και άμεση τηλεφωνική επικοινωνία των δύο ηγετών.
“Σχετικά με την Μονή Αγίας Αικατερίνης της Μονής Σινά, ο Έλληνας Πρωθυπουργός παραμένει στην δέσμευση που έλαβε δημοσίως και κατ’ ιδίαν από τον Πρόεδρο της Αιγύπτου κατά τη διάρκεια του ανώτατου συμβουλίου συνεργασίας των δύο χωρών στην Αθήνα για την διατήρηση του λατρευτικού Ελληνορθόδοξου χαρακτήρα της Μονής και αναμένει άμεσα την υπογραφή της σχετικής συμφωνίας, όπως είχε διαμορφωθεί μεταξύ των μερών. Όταν γίνει γνωστό το επίσημο και συνολικό περιεχόμενο της δικαστικής απόφασης και αξιολογηθεί σχετικά, θα υπάρξει επίσημη τοποθέτηση. Από ελληνικής πλευράς δεν αναμένουμε οποιαδήποτε διαφοροποίηση στα συμφωνηθέντα”, ανέφερε ο κ. Μαρινάκης.
Σύμφωνα με πληροφορίες, για την Μονή του Σινά είχε πραγματοποιηθεί συζήτηση και…πίσω από τις κλειστές πόρτες, κατά τη διάρκεια της τελευταίας επίσκεψη του προέδρου Σίσι στην Αθήνα, με αφορμή τη συνεδρίαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Αιγύπτου. “Επιτρέψτε μου να κάνω μία ξεχωριστή αναφορά στην Μονή Αγίας Αικατερίνης του Σινά, ένα σπάνιο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς, το οποίο συνδέει τις δύο χώρες μας. Θέλω να σας ευχαριστήσω ιδιαίτερα για το προσωπικό σας ενδιαφέρον -το τονίζω, το προσωπικό σας ενδιαφέρον- το οποίο έχετε επιδείξει για την προστασία της Μονής και του Ελληνορθόδοξου χαρακτήρα της”, είχε σημειώσει στις δηλώσεις του ο Έλληνας πρωθυπουργός. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος Σίσι, στις κοινές δηλώσεις με τον κ. Μητσοτάκη, είχε σταθεί στο σεβασμό της χώρας του σε κάθε θρησκεία, υπενθυμίζοντας ότι μετά τις επιθέσεις ισλαμιστών τρομοκρατών, ήταν η δική του κυβέρνηση αυτή που ανέλαβε την αναστήλωση δεκάδων ορθόδοξων εκκλησιών.
Η Αθήνα έχει ζητήσει η υπόθεση της Μονής του Σινά (εξελίσσεται εδώ και τουλάχιστον δέκα χρόνια, με περισσότερες από 70 δικαστικές αποφάσεις και δεκάδες δίκες περί της ιδιοκτησίας της Μονής) να κλείσει μέσω διακανονισμού και αναγνωριστεί η ιδιοκτησία του χώρου. Υπό το πρίσμα του σεβασμού στους συμβολισμούς και τη σημασία της Μονής για τον ελληνορθόδοξο κόσμο, αλλά και του γεγονότος ότι πρόκειται για πολιτιστικό μνημείο της Ουνέσκο. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια εξέλιξη για την οποία δεν υπήρξε ενημέρωση από την πλευρά του Καΐρου, με τα βλέμματα να είναι στραμμένα στην αντίδραση της κυβέρνησης Σίσι.
Καταδικάζει απερίφραστα ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος
Σε δήλωσή του για την κατάσταση στην Ιερά Μονή Σινά ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος ανέφερε:
“Ύστερα από την χθεσινή σκανδαλώδη απόφαση βίαιης καταπάτησης των ανθρωπίνων και δη των θρησκευτικών ελευθεριών, που εξέδοσαν οι δικαστικές αρχές της Αιγύπτου, το παλαιότερο παγκοσμίως Ορθόδοξο Χριστιανικό Μνημείο, η Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Θεοβάδιστου Όρους Σινά, εισέρχεται σε μία μεγάλη δοκιμασία, που παραπέμπει σε άλλες σκοτεινές εποχές…
Ουσιαστικά, η ίδια η Αιγυπτιακή Κυβέρνηση αποφάσισε, παρά τις περί του αντιθέτου πρόσφατες δεσμεύσεις του Αιγύπτιου Προέδρου προς τον Έλληνα Πρωθυπουργό, να καταλύσει κάθε έννοια δικαίου και, ουσιαστικά, να επιχειρήσει να σβήσει μονοκοντυλιά την ίδια την ύπαρξη της Μονής, αναιρώντας αυτή καθαυτή την όλη λειτουργία Της, το ίδιο το λατρευτικό και το πνευματικό Της έργο, ομοίως και το πολιτιστικό.
Η περιουσία της Μονής υφαρπάζεται και δημεύεται και ο πνευματικός αυτός Φάρος της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού αντιμετωπίζει πλέον ζήτημα πραγματικής επιβίωσης.
Με απέραντη θλίψη και με εύλογη οργή, καλώ κάθε ελληνική και κάθε διεθνή Αρχή να αντιληφθεί το ύψιστο διακύβευμα και να προστρέξει άμεσα για την προστασία των θεμελιωδών θρησκευτικών ελευθεριών της Ιεράς Μονής του Σινά.
Καταδικάζω απερίφραστα κάθε προσπάθεια αλλαγής του καθεστώτος, που επί 15 αιώνες ισχύει στην εν λόγω περιοχή και απευθύνω έκκληση προς την υπεύθυνη Ελληνική Κυβέρνηση και προσωπικά προς τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να ενεργήσει άμεσα τα δέοντα, ούτως ώστε να επανέλθει η κανονική και νόμιμη τάξη και να μην καταργηθεί ουσιαστικά η Ιερά Μονή.
Εκφράζω ολόψυχα την αδελφική μου αλληλεγγύη τόσο προς την Αδελφότητα και προς τον Καθηγούμενο Αυτής, Σεβασμιώτατο Αρχιεπίσκοπο Σινά, Φαράν και Ραιθώ κ. Δαμιανό, όσο και προς τους έλληνες αδελφούς, που διακονούν θυσιαστικά στην ευρύτερη περιοχή του Σινά.
Δεν θέλω και δεν μπορώ να πιστέψω, τέλος, πως σήμερα ο Ελληνισμός και η Ορθοδοξία βιώνουν μία ακόμη ιστορική “άλωση”. Αυτό δεν μπορούμε να το επιτρέψουμε.”
ΥΠΕΞ: Κανένα περιθώριο απόκλισης από την κοινή κατανόηση που είχαν εκφράσει οι δύο πλευρές
Από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης, η Εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών, Λάνα Ζωχιού, σε απάντηση ερώτησης δημοσιογράφου για τις πρόσφατες εξελίξεις αναφορικά με την Ι.Μ. Αγίας Αικατερίνης του Όρους Σινά, επεσήμανε τα εξής:
“Οι Κυβερνήσεις Ελλάδας και Αιγύπτου εργάστηκαν συστηματικά το τελευταίο διάστημα για μία συμφωνία, η οποία θα διασφαλίζει τον ιερό Ελληνορθόδοξο χαρακτήρα της περιοχής. Είμαστε εν αναμονή της αποστολής της απόφασης του αιγυπτιακού δικαστηρίου που εξεδόθη χθες.
Ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών επικοινώνησε αμέσως με τον Υπουργό Εξωτερικών της Αιγύπτου και κατέστησε σαφές ότι δεν υπάρχει κανένα περιθώριο να αποκλίνουμε από την κοινή κατανόηση των δύο πλευρών, η οποία εκφράστηκε από τους ηγέτες των δύο χωρών στο πλαίσιο του πρόσφατου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας στην Αθήνα”.]
Το timeline της προαναγγελθείσας κρίσης
Η Ιερά Μονή Σινά από το 2002 είναι Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Εως πρόσφατα ποτέ κανείς δεν είχε αμφισβητήσει το ελληνορθόδοξο καθεστώς της και δεν δημιουργησε προβλήματα στη λειτουργία της. Εξαίρεση αποτέλεσε η περίοδος της εξουσίας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, από το 2012 έως το 2013, οπότε ξεκίνησε μια κατευθυνόμενη πολεμική εναντίον της Ιεράς Μονής με ταυτόχρονη αμφισβήτηση της ίδιας της ύπαρξής της. Αν και με την πτώση τους σταμάτησε αυτή η τακτική, δεν εξαφανίστηκαν αυτόματα και οι συνέπειες των πράξεων ορισμένων Αιγύπτιων αξιωματούχων εκείνης της περιόδου.
Κάπως έτσι άρχισαν να ανακύπτουν προβλήματα, που πάντως δεν είχαν σχέση ούτε με την πολιτική της αιγυπτιακής κυβέρνησης ούτε με την κοινή βούληση των δύο κρατών να συνεργαστούν στενά για όλα τα θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Τα μικρά, αλλά αρκετά προβλήματα άρχισαν να συσσωρεύονται και ο κίνδυνος παρεξηγήσεων μεταξύ Ιεράς Μονής και αιγυπτιακού κράτους έγινε ορατός.
Η κατάσταση έγινε δυσκολότερη με μια σειρά δημοσιευμάτων σε αιγυπτιακές ιστοσελίδες που υποστήριζαν ότι οι μοναχοί είναι απλώς φιλοξενούμενοι σε κτίρια και εκτάσεις που δεν τους ανήκουν. Τα δημοσιεύματα βάσιζαν τις αναλύσεις τους σε μια σειρά από δίκες κατά της Ιεράς Μονής που είχαν προκαλέσει απελθόντες Αιγύπτιοι αξιωματούχοι. Η ελληνική κυβέρνηση έδρασε τότε άμεσα.
