Σε εξέλιξη βρίσκονται οι παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις για την στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ, που διεξάγεται σήμερα και αύριο, μέσω όμως τηλεδιάσκεψης. Η κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο και οι ΕΕ – Τουρκίας βρίσκονται στην ατζέντα, κατέχουν όμως ελάσσονα θέση.
Μείζον ζήτημα στην ατζέντα της τηλεδιάσκεψης των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένει η επιδημική εξέλιξη του covid-19 και η επιτάχυνση του εμβολιασμού. Επίσης, οι ηγέτες θα συζητήσουν για τις σχέσεις ΕΕ – ΗΠΑ, τη Ρωσία και τον αγωγό Nord Stream II, καθώς για τον ρόλο του ευρώ. Στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής θα τεθεί και το ζήτημα των σχέσεων με την Κίνα, το οποίο αναμένεται να εξεταστεί εκτενώς σε επόμενη διάσκεψη.
Από τη διάρθρωση της ατζέντας της Συνόδου Κορυφής είναι σαφές ότι οι σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας και η κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο, δεν αποτελούν κεντρικό αλλά παρεπόμενο ζήτημα. Ως εκ τούτου, εξετάζονται στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης προσέγγισης. Από την έκθεση Μπόρελ μάλιστα προκύπτει ότι στόχος είναι η περαιτέρω ενίσχυση της δυναμικής.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στην τηλεδιάσκεψη της Συνόδου Κορυφής θα συμμετάσχει και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν. Το ενδιαφέρον του Μπάιντεν εστιάζεται στις σχέσεις ΕΕ – Ρωσίας, καθώς επιδιώκει επιθετική αναδιαπραγμάτευση του status quo. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η πιο επιθετική στάση που λαμβάνει απέναντι στον Nord Stream 2. Για τα ελληνοτουρκικά, ο Τζο Μπάιτεν, θα συνομιλίσει κατ ιδίαν αργότερα σήμερα, τόσο με τον Κυριάκο Μητσοτάκη όσο και με τον Ταγίπ Ερντογάν.
Το κείμενο συμπ[ερασμάτων εμφορείται από τη λογική του Ζοζέπ Μπορέλ για την εμβάθυνση της δυναμικής που δημιουργείται και κινείται στο κατώτερο εύρος των προσδοκιών για τα προαπαιτούμενα από την τουρκική πλευρά, Στην πραγματικότητα, η ΕΕ υπόσχεται και ανοίγει διαδικασίες χωρίς να δεσμεύει. Πρόκειται για πολιτική που πώρο απέχει τη γερμανική.
Βιώσιμη αποκλιμάκωση
Μείζονα προϋπόθεση για την Ευρώπη είναι η βιώσιμη αποκλιμάκωση. Αυτό σημαίνει ότι η Άγκυρα θα κρατήσει χαμηλούς τόνους σε στρατιωτικό επίπεδο στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο. Ταυτόχρονα θα εντείνει τις πιέσεις για διεύρυνση της ατζέντας στις διερευνητικές επαφές με την Αθήνα. Έτσι, θα περιοριστούν τα περιθώρια ελιγμών της Ελλάδας.
Σε δεύτερη φάση κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει σε συμφωνία για την κατάρτιση συνυποσχετκού για προσφυγή στη Χάγη.
Ανθρώπινα Δικαιώματα και μουσουλμανική μειονότητα
Η Ελλάδα ζήτησε πιο αυστηρή γλώσσα για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία. Αυτό αναμένεται να οδηγήσει στην ένταξη του ζητήματος της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης στη διαπραγματευτική ατζέντας Ελλάδας – Τουρκίας.
Πλέον, οι δίαυλοι Αθήνας – Άγκυρας διευρύνονται από το τεχνικό επίπεδο και στο πολιτικό. Αυτό επιβεβαιώνει η αποδοχή της πρόσκλησης του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, από τον Νίκο Δένδια.
Ελληνοτουρκικά και Κυπριακό εκτός ατζέντας
Η ΕΕ προσεγγίζει τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό όχι αυτόνομα, αλλά ως κεφάλαια στο ευρύτερο πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων. Με τον τρόπο αυτό τα ζητήματα αυτά διαπραγματεύονται σε μεγαλύτερη ατζέντα στην οποία επιδρούν ταυτόχρονα ετερόκλητα συμφέροντα και θεωρήσεις.
Τα μηνύματα από την ΕΕ ήταν σαφή όλο τον καιρό, με αποκορύφωμα την υποβάθμιση της γαλλικής παρουσίας στους εορτασμούς, μετά την απόφαση του Εμάνουελ Μακρόν να μην παραβρεθεί στους εορτασμούς για τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση του 1821.
Το κείμενο συμπερασμάτων
Τώρα, το κείμενο συμπερασμάτων που προωθείται από τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, καθιστά σαφές ότι δρομολογείται και το άνοιγμα της διαδικασίας επικαιροποίησης της τελωνειακής σύνδεσης ΕΕ Τουρκίας, από τον Ιούνιο.
Επίσης, όπως αναφέρεται στο κείμενο συμπερασμάτων, πλέον ανοίγει ο τεχνικός και πολιτικός διάλογος με την Τουρκίας. Αυτό σημαίνει ότι η ΕΕ θα επαναδιαπραγματευτεί τη συμφωνία για το προσφυγικό και θα επανεκκινήσει τις προενταξιακές διαπραγματεύσεις.
Έτσι, η Τουρκία αναμένει πλέον κεφάλαια στο πλαίσιο του Erasmus και του Horizon.
Από την άλλη πλευρά, δεν είναι σαφές αν στο πλαίσιο της επαναπροσέγγισης θα τεθεί και το ζήτημα της απελευθέρωσης της visa, ή αν θα κρατηθεί για το επόμενο στάδιο, μετά την επίτευξη προόδου στα υπόλοιπα ζητήματα.
Ελληνοκυπριακές… παρεμβάσεις
Καθώς το πλαίσιο της διαδικασίας επαναπροσέγγισης ΕΕ – Τουρκίας είχε ήδη τεθεί, Αθήνα και Λευκωσία έχουν από καιρό επικεντρώσει τις προσπάθειές τους στη διαμόρφωση ενός συνεκτικού μνημονίου, ώστε η πρόοδος να επιτευχθεί ως αποτέλεσμα της τήρησης των συμπεφωνημένων.
Παρ΄ όλα αυτά, στο σχέδιο συμπερασμάτων δεν περιλαμβάνεται η συγκρότηση σαφούς και διαρθρωμένου μηχανισμού παρακολούθησης του ευρωτουρκικού new deal, γεγονός που επιτρέπει μεγάλο βαθμό πολιτικών ερμηνειών.
Με δεδομένο ότι η Σύνοδος Κορυφής εξελίσσεται μέσω τηλεδιάσκεψης, είναι προφανές ότι μείζονα ζητήματα δεν μπορούν να συζητηθούν εκτενώς. Όπερ σημαίνει ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται σε τεχνικό επίπεδο.
Μετά από αντιδράσεις στην Αθήνα και τη Λευκωσία, η EEAS τροποποίησε το προσχέδιο του κειμένου συμπερασμάτων για την ανατολική Μεσόγειο και τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Πλέον, οι διατυπώσεις γίνονται πιο σαφείς και αυστηρές όσον αφορά τον χαρακτηρισμό των δεσμεύσεων της Τουρκίας, δεν φτάνουν όμως στο σημείο της καταγραφής τους ως προαπαιτούμενα.
Ειδικότερα, το νέο κείμενο περιγράφει πολύ πιο αναλυτικά από τα προσχέδια, τις προϋποθέσεις και τους όρους με τους οποίους θα πρέπει να συμμορφωθεί η Τουρκία προκειμένου να ενεργοποιηθεί η θετική ατζέντα. Επίσης, εμπεριέχεται ο όρος ότι η όποια πρόοδος με την Τουρκία είναι αναστρέψιμη.
Η διατύπωση που αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου στην Τουρκία είναι πιο έντονη, τη στιγμή που στο πρώτο προσχέδιο ήταν ανύπαρκτη και στο δεύτερο υπήρχε μια μικρή αναφορά.
Οι αλλαγές ικανοποιούν Αθήνα και Λευκωσία και πλέον η συζήτηση για το κείμενο των Ευρωπαίων σχετικά με την Τουρκία φαίνεται πως έχει κλείσει.
Δηλώσεις Μπόρελ
«Τον τελευταίο μήνα έχουμε δει θετικές εξελίξεις από την πλευρά της Τουρκίας αλλά η κατάσταση παραμένει εύθραυστη»,
σημείωσε ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε. αναφερόμενος στις σχέσεις με την Τουρκία.
«Σήμερα θα μελετήσουμε μέτρα για να σταθεροποιήσουμε αυτή τη θετική τάση και για τη συνέχεια υπάρχουν κάποια μέτρα με διπλή προσέγγιση», πρόσθεσε.
Επαφές Μπάιντεν με Μητσοτάκη και Ερντογάν
Στην τηλεδιάσκεψη της Συνόδου Κορυφής των ευρωπαίων ηγετών θα συμμετέχει απόψε και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν.
Επιπλέον ο Αμερικανός πρόεδρος θα έχει τηλεφωνική συνομιλία με τον Έλληνα πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη και αργότερα με τον Τούρκο πρόεδρο, Ταγίπ Ερντογάν.
