Αρκετές ακόμη μεταβλητές προστέθηκαν στην εξίσωση της πολιτικής κυριαρχίας στην Ελλάδα, καθιστώντας πλέον την επίλυσή της πρακτικά αδύνατη, γεγονός που συνεπάγεται διατήρηση του status quo, περιορίζοντας το πολιτικό ρίσκο και επιβάλλοντας αλλαγές προσώπων και κυβερνητικής ατζέντας.
Παράλληλα όμως, ολοκληρώνεται και η εκ βάθρων αναδιάταξη του επιχειρηματικού σκηνικού που έχει ως αποτέλεσμα την πλήρη αποσυσχέτιση εργολάβων του Δημοσίου και καναλαρχών-εκδοτών, για πρώτη φορά από τις αρχές της 10ετίας του 1990.
Παρά τις έντονες πιέσεις επ αφορμής εθνικών θεμάτων, πυρκαγιών και της προσπάθειας του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης να θέσει τη χώρα σε παρατεταμένη προεκλογική περίοδο, η κυβέρνηση συνεχίζει να έχει τον έλεγχο της κατάστασης αν και η πολιτική της κυριαρχία έχει τεθεί εν αμφιβόλω.
Το σενάριο των πρόωρων εκλογών τον Σεπτέμβριο θεωρείται πλέον ανεπίκαιρο, καθώς θα συνιστούσε πολιτικό χαρακίρι για τον Αλέξη Τσίπρα, στον απόηχο των πυρκαγιών που έχουν ανακόψει την προσπάθεια εμπέδωσης του θετικού οικονομικού κλίματος στην κοινωνία. Ούτως ή άλλως, μετά την πρόταση μομφής που καταψηφίστηκε, η κυβέρνηση έχει έξι μήνες αυτονομίας που φτάνουν μέχρι τον Δεκέμβριο, κατά τους οποίους μπορεί να διαμορφώσει νέο πολιτικό τοπίο χωρίς να κινδυνεύει άμεσα.
Από την άλλη πλευρά, ο ανασχηματισμός φαίνεται ότι προκρίνεται ως η ενδεδειγμένη πολιτικά κίνηση καθώς μπορεί να δώσει νέα πνοή-παρατείνοντας τον χρόνο ζωής της κυβέρνησης, αποδεικνύοντας παράλληλα ότι ο πρωθυπουργός αφουγκράζεται την κοινωνία. Επίσης, θα προκαλέσει κινητικότητα στον κομματικό μηχανισμό και στους συγγενείς πολιτικούς χώρους. Παράλληλα, δεν αποκλείεται να επισφραγίσει την ολοκλήρωση της κυβέρνησης ειδικού σκοπού, επιτρέποντας στον ΣΥΡΙΖΑ να επιδιώξει ενεργά νέες πολιτικές συναντήσεις και στους ΑΝΕΛ να δοκιμάσουν την τύχη τους στον χώρο της ακροδεξιάς.
Ο πρωθυπουργός έδωσε ήδη τα πρώτα ψήγματα της επερχόμενης αναδόμησης του κυβερνητικού σχήματος αναλαμβάνοντας την πολιτική ευθύνη για τις συνέπειες των πυρκαγιών, προαναγγέλλοντας παράλληλα το άνοιγμα του μετώπου της ρυμοτομίας και της παράνομης δόμησης. Έτσι στέλνει σήμα ότι δεν αγνοεί την κοινωνία και ότι εκτός από καρατομήσεις αναλαμβάνει και πρωτοβουλίες που έχουν πολιτικό κόστος.
Η νέα ατζέντα θεωρείται ικανή να ενεργοποιήσει κοινωνικούς αυτοματισμούς, καθώς όπως προανήγγειλε ο Αλέξης Τσίπρας θα προκαλέσει αντιδράσεις. Ταυτόχρονα όμως θα έχει τη δυνατότητα πολυεπίπεδης προσέγγισης του θέματος προτάσσοντας την ασφάλεια των πολιτών, το περιβάλλον και εν τέλει το ταξικό στοιχείο. Με τον τρόπο αυτό διατηρεί ανοιχτό το δίαυλο προσέγγισης με τις προοδευτικές δυνάμεις και περιορίζει τα περιθώρια αντίδρασης της Νέας Δημοκρατίας.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, από την πλευρά του, υπερασπιζόμενος το αίσθημα ασφάλειας και την ανάγκη για επιβολή του νόμου, που αποτελούν δομικές θέσεις της Δεξιάς, δύσκολα θα μπορέσει να αποφύγει συγκρούσεις με κοινωνικές ομάδες, περιορίζοντας κατ επέκταση το πολιτικό κόστος για την κυβέρνηση.
Σε αυτή τη φάση, άγνωστος παραμένει ο χρόνος του ανασχηματισμού, παράμετρος που δύναται να προσδιορίσει τα πρόσωπα που θα επιλεγούν και τα μηνύματα που θα θελήσει να στείλει ο πρωθυπουργός. Αν ο επιλεγεί η λύση του αιφνιδιασμού και της άμεσης αναδιάρθρωσης του κυβερνητικού σχήματος, πριν την έξοδο από το Μνημόνιο, τότε εκτιμάται ότι τα περιθώρια αλλαγής κυβερνητικού εταίρου θα είναι περιορισμένα. Αν όμως ο ανασχηματισμός πραγματοποιηθεί μετά την επίσημη έξοδο από το Μνημόνιο, σε 20-25 μέρες, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες αποχώρησης των ΑΝΕΛ και σχηματισμού κυβέρνησης μειοψηφίας με ψήφο ανοχής και ad hoc συνεργασίες.
Επιδιώκοντας κατά περίπτωση συγκλίσεις θα είναι ευκολότερο να ανοίξει η διαδικασία του πολιτικού διαλόγου, που με προοπτική τις αυτοδιοικητικές εκλογές θα μπορέσει να δοκιμαστεί και να εμπεδωθεί και στην κοινωνία. Τότε, όμως ο στόχος θα είναι να αντέξει η κυβέρνηση έστω και ένα μήνα μετά από τις διπλές κάλπες Ευρωεκλογών-δημοτικών εκλογών.
Η ατζέντα
Αυτή τη στιγμή εκτός από το θέμα των πυρκαγιών και των συνεπειών τους σε ανθρώπινες ζωές και την κοινωνία, επί τάπητος βρίσκεται το ζήτημα της στήριξης ευπαθών κοινωνικών ομάδων, το οποίο ωστόσο τοποθετείται στο πλαίσιο της εξόδου από το Μνημόνιο.
Η κυβέρνηση έχει ήδη επενδύσει πολιτικά και επικοινωνιακά στο σενάριο της καθαρής εξόδου, ενώ δοκιμάζει τα νέα όρια με εξαγγελίες και κινήσεις υψηλής σημειολογίας, όπως η αναστολή αύξησης ΦΠΑ στα νησιά και η συζήτηση για τη μη-μείωση των συντάξεων.
Κοινή συνισταμένη θεσμών και αγορών που προσδιορίζει τα όρια πολιτικής ελευθερίας της κυβέρνησης, για την επόμενη ημέρα, είναι όμως η διατήρηση της μεταρρυθμιστικής ορμής και η μη-αντιστροφή μέτρων που έχουν ληφθεί.
Οι πυρκαγιές, στο δημοσιονομικό πεδίο, δεσμεύουν πόρους που ενδεχομένως προορίζονταν για άλλου είδους παροχές, αν και ο μεσοπρόθεσμος αντίκτυπος σε επίπεδο προϋπολογισμού φαίνεται περιορισμένος.
Σε πολιτικό επίπεδο, οι πυρκαγιές καίνε σενάρια εκλογών, θέτοντας την κυβέρνηση σε διαδικασία ανασχηματισμού, ενώ παράλληλα περιορίζουν τα περιθώρια άμεσης σύγκλισης με άλλους πολιτικούς χώρους. Από την άλλη πλευρά εξαναγκάζουν τη λήψη αποφάσεων αλλαγής προφίλ και εκθρονίζουν, προσωρινά, τα εθνικά θέματα.
Σε δεύτερη φάση όμως, η εισαγωγή του ζητήματος της άναρχης δόμησης, δημιουργεί δυναμική νέας αντιπαράθεσης και ενεργοποίησης ταξικών κοινωνικών αντανακλαστικών, ισχυροποιώντας τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ αριστεράς και δεξιάς.
Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται η συνταγματική αναθεώρηση, η οποία με το πρόταγμα του διαχωρισμού κράτους εκκλησίας και την αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών ενισχύει τους διαχωρισμούς και μπορεί να εντείνει την πόλωση.
Η αναπόφευκτη επαναφορά του Σκοπιανού στο προσκήνιο μετά το δημοψήφισμα στη γειτονική χώρα θα αναζωπυρώσει την κοινωνική ένταση, ενισχύοντας την πίεση στους πολιτικούς χώρους.
Παρεμπίπτοντα
Η ένταση με την οποία τίθενται εθνικά και κοινωνικά θέματα και το περιορισμένο ενδιαφέρον για τις επιχειρηματικές εξελίξεις έχει υποβιβάσει στην ατζέντα σημαντικές επιχειρηματικές εξελίξεις που συντελούνται και οι οποίες σηματοδοτούν το τέλος μιας εποχής και το άνοιγμα ενός νέου κύκλου.
Η αποχώρηση σύσσωμης σχεδόν της παλαιάς φρουράς εκδοτών από το σύστημα, με την εξαίρεση της οικογένειας Αλαφούζου, η είσοδος νέων και η αποσυσχέτιση των κατασκευαστών από τα media αποτελούν εξελίξεις που ανατρέπουν το status quo και εδραιώνουν νέα πραγματικότητα, ενισχύοντας την ανεξαρτησία του πολιτικού συστήματος.
Ο Σταύρος Ψυχάρης ήταν ο πρώτος της παλαιάς φρουράς που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει όταν οι τράπεζες έκοψαν τον ομφάλιο λώρο της χρηματοδότησης στο Mega και τον ΔΟΛ, ενώ οι δεσμοί του με τον Γιώργο Περιστέρη και την Τέρνα είχαν από καιρό διαρραγεί. Τα έντυπα του ΔΟΛ αγόρασε στη συνέχεια έναντι πινακίου φακής από τις τράπεζες ο Βαγγέλης Μαρινάκης, ενώ το Mega μετά από πολλούς μήνες στον αναπνευστήρα σε φθίνουσα κατάσταση, άφησε την τελευταία του πνοή πρόσφατα.
Στο εν τω μεταξύ γρήγορο πέρασμα από τα media έκανε ο επίσης εργολάβος δημοσίων έργων Χρήστος Καλογρίτσας, ο οποίος βρέθηκε μεταξύ διασταυρούμενων πυρών από την αντιπολίτευση, την παλαιά φρουρά και νεόκοπους εκδότες.
Εν τέλει από η οικογένεια Μπόμπολα αποχώρησε πρώτα από τον μιντιακό χάρτη, αφήνοντας τον Πήγασο (Έθνος, Ημερησία) και τον Τηλέτυπο (Mega) να καταρρεύσουν, όταν περιορίστηκε η τραπεζική χρηματοδότηση. Εκεί τη σκυτάλη πήραν ο όμιλος 24media του Δημήτρη Μάρη και ο Ιβάν Σαββίδης με το κανάλι Ε και το Έθνος.
Στόχος της οικογένειας Μπόμπολα ήταν να συγκρατήσει τη διαθέσιμη ρευστότητα και να τη διοχετεύσει στις κατασκευές όπου ήλεγχε τον Ελλάκτωρα (ΕΛΤΕΧ-Άκτωρας), μέχρι προσφάτως όμως, καθώς με μια αιφνιδιαστική πρωτοβουλία των αδελφών Καλλιτσάντση βρέθηκαν εκτός και από την κατασκευαστική.
Οι συντελεσθείσες αλλαγές στο επιχειρηματικό σκηνικό αν και δεν πλήττουν τους δεσμούς πολιτικών-μιντιαρχών, περιορίζουν την επιρροή των media στην κοινωνία, ενώ οι περιορισμένες σχέσεις των νεόκοπων εκδοτών με το Δημόσιο αποτελούν ένδειξη βελτίωσης του περιβάλλοντος και ενίσχυσης της ανεξαρτησίας του πολιτικού προσωπικού.
Ως εκ τούτου, οι πιέσεις που ασκούνται ένθεν κακείθεν είναι ηπιότερες και περιορισμένης κλίμακας, επιτρέποντας ελιγμούς και πολυδιάστατη αντιμετώπιση. Παράλληλα, έχει αποδυναμωθεί και η παρεμβατικότητα των παραδοσιακών media στην κοινωνία, ενώ τα social media που παίζουν το ρόλο του πολλαπλασιαστή, αποτελούν ταυτόχρονα και τη βαλβίδα εκτόνωσης της κοινωνικής έντασης με ασφάλεια.
Οι πρόσφατες εξελίξεις στο Σκοπιανό είναι μάλιστα ενδεικτικές της αδυναμίας μετουσίωσης της δυναμικής που καταγράφεται στα κοινωνικά δίκτυα σε κινήματα που θα μπορούσαν να αποκτήσουν πολιτικό ρόλο.
Συνεπώς, η πολιτική σταθερότητα απειλείται σαφώς λιγότερο λόγω της νέας δομής του επιχειρηματικού-μιντιακού τοπίου, ενώ πλέον έχει αποδειχθεί και ο περιορισμένος ρόλος των social media.
