Η Moody’s υποβάθμισε τις ΗΠΑ στερόντας τους την υψηλότερη επενδυτική βαθμίδα που απολάμβαναν επί δεκαετίας, επικαλούμενη έλλειμμα που τρέχει με 9%, ΄διατηρώντας σταθερές τις προοπτικές, ενώ παράλληλα στέλνει μήνυμα στον Τραμπ ότι ενδεχόμενη αποδυνάμωση της θεσμικής λειτουργίας -όπως πχ ο έλεγχος της Fed- θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την αξιολόγηση.
Η Moody’s υποβάθμισε την αξιολόγηση των ΗΠΑ από Aaa σε Aa1, επικαλούμενη τη διαχρονική επιδείνωση των δημοσιονομικών μεγεθών και την αδυναμία των πολιτικών αρχών να αντιμετωπίσουν τη μακροχρόνια πορεία διεύρυνσης του χρέους και των ελλειμμάτων.
Στην ανάλυσή της η Moody’s αναγνωρίζει τον ελέφαντα στο δωμάτιο και επισημαίνει ότι η δυναμική των δημοσιονομικών και του απορρέοντος από τη διακυβέρνηση Τραμπ ρίσκου δεν αφήνουν περιθώρια. Υπογραμμίζει την παγκόσμια χρήση του δολαρίου ως σανίδα σωτηρίας, ταυτόχρονα όμως προειδοποιεί ότι αν το πολιτικό σύστημα εμείνει σε συγκρουσιακή τροχιά εσωτερικά και ο Τραμπ επιλέξει να υλοποιήσει τις απειλές για αποδυνάμωση της ανεξαρτησίας της Fed και της Δικαιοσύνης, τότε η κατάταση θα μπορούσε να επιδεινωθεί ραγδαία.
Οι λόγοι της υποβάθμισης
Ο οίκος σημειώνει ότι οι ΗΠΑ εμφανίζουν συστηματικά υψηλά ετήσια δημοσιονομικά ελλείμματα, ενώ οι πληρωμές τόκων αυξάνονται απότομα λόγω του αυξανόμενου κόστους δανεισμού.
Η πρόβλεψη για το 2035 περιλαμβάνει δημοσιονομικό έλλειμμα σχεδόν 9% του ΑΕΠ, χρέος 134% του ΑΕΠ και τόκους που θα απορροφούν το 30% των κρατικών εσόδων, γεγονός που καθιστά τη δημοσιονομική πορεία μη βιώσιμη χωρίς δραστικές παρεμβάσεις.
Ένα βασικό πρόβλημα που αναδεικνύει η Moody’s είναι η δημοσιονομική ακαμψία των ΗΠΑ, καθώς η πλειονότητα των δαπανών είναι υποχρεωτική και αυξανόμενη (κοινωνικές παροχές, τόκοι), ενώ τα έσοδα παραμένουν στάσιμα. Ο οίκος εκτιμά ότι εφόσον παραταθούν οι φοροαπαλλαγές του 2017, αυτό θα προσθέσει περίπου $4 τρισ. στο πρωτογενές έλλειμμα ως το 2035. Η διακομματική αδυναμία λήψης δημοσιονομικών αποφάσεων οδηγεί σε απώλεια εμπιστοσύνης για την ικανότητα της χώρας να αντιστρέψει την τάση και να επανακτήσει δημοσιονομική ευελιξία, ενώ η σύγκριση με άλλες χώρες με αξιολόγηση Aaa δείχνει σαφή υποχώρηση της σχετικής θέσης των ΗΠΑ.
Προειδοποιήσεις
Τέλος, αν και η Moody’s αναγνωρίζει τα διαρθρωτικά πλεονεκτήματα των ΗΠΑ —όπως η παγκόσμια χρήση του δολαρίου, το μέγεθος της οικονομίας, η καινοτομία και η ισχυρή Federal Reserve— υπογραμμίζει ότι τα δημοσιονομικά θεμέλια έχουν αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε δεν αντισταθμίζουν πλέον τους αυξανόμενους κινδύνους. Η αξιολόγηση αναδεικνύει επίσης τη σημασία της πολιτικής σταθερότητας και της θεσμικής λειτουργίας, επισημαίνοντας ότι ενδεχόμενη αποδυνάμωση αυτών των παραγόντων ή μαζική αποστροφή επενδυτών από το δολάριο θα μπορούσαν να προκαλέσουν περαιτέρω υποβάθμιση.
Σταθερότητα με… ερωτηματικά
Μετά την υποβάθμιση από τη Moody’s στις 16 Μαΐου 2025, η συνολική μακροπρόθεσμη πιστοληπτική αξιολόγηση των Ηνωμένων Πολιτειών διαμορφώνεται πλέον σε Aa1, από Aaa προηγουμένως. Η συγκεκριμένη αξιολόγηση αντιστοιχεί στη δεύτερη υψηλότερη βαθμίδα στην 21-βάθμια κλίμακα της Moody’s και παραμένει εντός της κατηγορίας “επενδυτικής βαθμίδας υψηλής φερεγγυότητας”, όμως δεν είναι πλέον η ανώτατη δυνατή. Η προοπτική («outlook») της αξιολόγησης χαρακτηρίστηκε σταθερή (stable), σηματοδοτώντας ότι δεν αναμένονται νέες αλλαγές στο άμεσο μέλλον, εφόσον δεν υπάρξουν σοβαρές αποκλίσεις από τις παρούσες εκτιμήσεις.
Η υποβάθμιση αντανακλά την αυξανόμενη αδυναμία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης να περιορίσει τα δημοσιονομικά της ελλείμματα και το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, παρά τα ενδογενή πλεονεκτήματα της αμερικανικής οικονομίας. Η Moody’s υπογραμμίζει ότι το μερίδιο των υποχρεωτικών δαπανών και των τόκων στο συνολικό προϋπολογισμό καθιστά τη δημοσιονομική διαχείριση ανελαστική, ενώ η πολιτική αδυναμία για ουσιαστικές διαρθρωτικές παρεμβάσεις εντείνει τις ανησυχίες. Η νέα αξιολόγηση υποδηλώνει ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να θεωρούνται ασφαλής εκδότης χρέους, αλλά πλέον με αυξημένο μακροπρόθεσμο κίνδυνο δημοσιονομικής αποσταθεροποίησης.
Στα κάγκελα το υπουργείο Οικονομικών
Η αντίδραση της αμερικανικής κυβέρνησης υπήρξε άμεση και σε τόνους που παραπέμπουν σε αμφισβήτηση της αξιοπιστίας της αξιολόγησης. Εκπρόσωπος του Υπουργείου Οικονομικών εξέφρασε διαφωνία με την απόφαση της Moody’s, τονίζοντας ότι «η αμερικανική οικονομία παραμένει η ισχυρότερη και πιο ανθεκτική στον κόσμο» και ότι η χώρα «διατηρεί τις μεγαλύτερες αγορές κεφαλαίων και βαθύτατη ζήτηση για τίτλους του αμερικανικού Δημοσίου». Η κυβέρνηση επεσήμανε επίσης τις προσπάθειες για μείωση του ελλείμματος και τόνισε την ισχυρή ικανότητα της χώρας να εξυπηρετεί το χρέος της, ενώ ανέδειξε τις διαφορές της ανάλυσης της Moody’s με εκείνες άλλων οίκων, όπως η Fitch και η S&P, παρότι και αυτοί είχαν προχωρήσει σε υποβαθμίσεις στο πρόσφατο παρελθόν.
Γεωοικονομική φθορά
Η υποβάθμιση του αμερικανικού χρέους από Aaa σε Aa1 ενισχύει μια ήδη διαμορφωμένη εικόνα σταδιακής φθοράς της δημοσιονομικής αξιοπιστίας των ΗΠΑ, μετά και τις αντίστοιχες κινήσεις από τους οίκους Fitch (2023) και S&P (2011). Παρότι η βαθμολογία παραμένει υψηλή, η ψυχολογική και πολιτική σημασία της απώλειας της κορυφαίας αξιολόγησης από όλους τους βασικούς οίκους ταυτόχρονα είναι ιδιαίτερη και κρίσιμη. Η αγορά των αμερικανικών κρατικών τίτλων (U.S. Treasuries), που θεωρείται η ασφαλέστερη στον κόσμο, ενδέχεται να αντιμετωπίσει αυξημένη μεταβλητότητα ή και διεύρυνση αποδόσεων (yields), ειδικά εάν οι επενδυτές αρχίσουν να επαναξιολογούν τον κίνδυνο των ΗΠΑ ως εκδότη.
Παρότι η ζήτηση για δολάριο και τίτλους του αμερικανικού Δημοσίου παραμένει ισχυρή λόγω του θεσμικού πλαισίου και της έλλειψης αξιόπιστης εναλλακτικής, η Moody’s τονίζει τη μείωση της “προσιτότητας” του χρέους: μέχρι το 2035, το 30% των εσόδων θα δαπανάται σε τόκους, έναντι μόλις 9% το 2021. Αυτό δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα για τη βιωσιμότητα της χρηματοδότησης των ΗΠΑ σε μακροχρόνιο ορίζοντα, επηρεάζοντας τόσο την τιμολόγηση των παγκόσμιων κεφαλαίων όσο και την τοποθέτηση των θεσμικών επενδυτών.
Αντίκτυπος στις αγορές
Η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να εντείνει τη διαφοροποίηση των αποθεματικών χαρτοφυλακίων από κεντρικές τράπεζες, ειδικά σε περιβάλλον πολιτικής αβεβαιότητας στις ΗΠΑ και νομισματικών παρεμβάσεων από την κυβέρνηση του Προέδρου Τραμπ. Ενώ δεν υφίσταται επί του παρόντος αξιόπιστο υποκατάστατο του δολαρίου, οι παγκόσμιες κινήσεις προς το γιουάν, το ευρώ και τον χρυσό ενδέχεται να ενταθούν ως στρατηγική μερικής αντιστάθμισης κινδύνου. Εάν ενταχθούν και γεωπολιτικές εντάσεις – με Κίνα, Ρωσία ή ακόμα και στο εσωτερικό της ΕΕ – τότε το πλήγμα στο δολάριο μπορεί να αποκτήσει και πολιτικό πρόσημο.
Στο επίπεδο των διεθνών αγορών, η αναταραχή στο σκέλος της προσφοράς ασφαλών τοποθετήσεων θα μπορούσε να ωθήσει τους επενδυτές προς άλλα καταφύγια, όπως ο χρυσός, ή σε υψηλότερης απόδοσης assets, εντείνοντας τις διακυμάνσεις σε αναδυόμενες αγορές. Παράλληλα, επηρεάζονται και οι διεθνείς δανειοληπτικές συνθήκες, καθώς τα αμερικανικά επιτόκια παραμένουν σημείο αναφοράς για την τιμολόγηση των διεθνών χρηματοδοτήσεων.
Γεωπολιτικές επιπτώσεις
Η υποβάθμιση αποτελεί γεωπολιτικό σήμα αποδυνάμωσης της “οικονομικής ισχύος” των ΗΠΑ, κάτι που χώρες-αντίπαλοι θα επιχειρήσουν να αξιοποιήσουν για να αμφισβητήσουν την ηγεμονική τους θέση στο παγκόσμιο σύστημα. Η διατήρηση των ΗΠΑ ως υπερδύναμης δεν βασίζεται μόνο στη στρατιωτική ισχύ αλλά κυρίως στην εμπιστοσύνη των αγορών, τη νομισματική κυριαρχία και την ικανότητα χρηματοδότησης μεγάλων ελλειμμάτων. Η συρρίκνωση της δημοσιονομικής ευελιξίας περιορίζει τα περιθώρια των ΗΠΑ να ασκήσουν μακροπρόθεσμα επεκτατική εξωτερική πολιτική ή να ανταποκριθούν σε παγκόσμιες κρίσεις με τον ίδιο ρυθμό και ένταση.
Επιπλέον, η Moody’s θέτει ένα στρατηγικό ερώτημα για τις αντοχές του θεσμικού συστήματος των ΗΠΑ: η υποβάθμιση περιλαμβάνει έμμεσες αναφορές σε πολιτική αστάθεια, δυσλειτουργία του Κογκρέσου και έλλειψη συναινετικών μεταρρυθμίσεων. Σε περίπτωση περαιτέρω πολιτικής πόλωσης, επανεμφάνισης δημοσιονομικών κρίσεων (π.χ. shutdowns, χρέος οροφής), η αμερικανική ισχύς κινδυνεύει να υπονομευθεί από εσωτερικά δομικά προβλήματα – μια εξέλιξη που ενδέχεται να διαμορφώσει νέο γεωπολιτικό συσχετισμό στην Ευρασία και την Ασία.
Η αιτιολογική έκθεση της Moody’s
Η Moody’s Ratings (Moody’s) υποβάθμισε την μακροπρόθεσμη αξιολόγηση του εκδότη και των μη εξασφαλισμένων ομολόγων του Κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (ΗΠΑ) από Aaa σε Aa1 και τροποποίησε τις προοπτικές σε σταθερές από αρνητικές.
Η υποβάθμιση κατά μία βαθμίδα στην 21-βάθμια κλίμακα αξιολόγησης αντικατοπτρίζει την αύξηση, σε διάστημα άνω της δεκαετίας, του δημόσιου χρέους και των πληρωμών τόκων σε επίπεδα σημαντικά υψηλότερα από άλλες χώρες με παρόμοια αξιολόγηση.
Διαδοχικές κυβερνήσεις και Κογκρέσο των ΗΠΑ απέτυχαν να συμφωνήσουν σε μέτρα αντιστροφής της τάσης μεγάλων ετήσιων δημοσιονομικών ελλειμμάτων και αυξανόμενου κόστους εξυπηρέτησης χρέους. Δεν εκτιμάται ότι οι παρούσες δημοσιονομικές προτάσεις θα οδηγήσουν σε σημαντικές, πολυετείς μειώσεις των υποχρεωτικών δαπανών ή των ελλειμμάτων. Την επόμενη δεκαετία αναμένονται ακόμη μεγαλύτερα ελλείμματα, καθώς οι δαπάνες για προνοιακά προγράμματα αυξάνονται, ενώ τα κρατικά έσοδα παραμένουν σχεδόν σταθερά. Ως εκ τούτου, τα επίμονα, μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα θα αυξήσουν το δημόσιο χρέος και την επιβάρυνση από τόκους. Η δημοσιονομική απόδοση των ΗΠΑ είναι πιθανό να επιδεινωθεί τόσο σε σχέση με το παρελθόν όσο και σε σύγκριση με άλλες χώρες με υψηλή πιστοληπτική αξιολόγηση.
Οι σταθερές προοπτικές αντικατοπτρίζουν ισορροπημένους κινδύνους στην κατηγορία Aa1. Οι ΗΠΑ διατηρούν εξαιρετικά πιστωτικά πλεονεκτήματα, όπως το μέγεθος, η ανθεκτικότητα και η δυναμική της οικονομίας τους, καθώς και ο ρόλος του δολαρίου ΗΠΑ ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Παρά την πρόσφατη πολιτική αβεβαιότητα, εκτιμάται ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν την παράδοση αποτελεσματικής νομισματικής πολιτικής υπό την ηγεσία της ανεξάρτητης Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Federal Reserve). Οι θεσμικές ισορροπίες μεταξύ των τριών εξουσιών συμβάλλουν στην αποτελεσματικότητα της πολιτικής μακροπρόθεσμα και θεωρούνται ανθεκτικές σε βραχυπρόθεσμες εξελίξεις. Παρότι ενίοτε δοκιμάζονται, οι θεσμοί των ΗΠΑ αναμένεται να παραμείνουν ισχυροί.
Η μακροπρόθεσμη οροφή αξιολόγησης σε τοπικό και ξένο νόμισμα παραμένει στο Aaa. Η οροφή σε τοπικό νόμισμα αντικατοπτρίζει μικρή παρέμβαση του κράτους στην οικονομία και εξαιρετικά χαμηλό κίνδυνο κρίσεων συναλλάγματος ή ισοζυγίου πληρωμών. Η οροφή σε ξένο νόμισμα στο Aaa αντανακλά την ισχυρή πολιτική αποτελεσματικότητα και το ανοιχτό κεφαλαιακό ισοζύγιο της χώρας.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ ΣΕ Aa1
Τα τελευταία δέκα και πλέον χρόνια, το ομοσπονδιακό χρέος των ΗΠΑ έχει αυξηθεί σημαντικά λόγω συνεχιζόμενων ελλειμμάτων. Οι δημόσιες δαπάνες αυξήθηκαν ενώ οι φορολογικές μειώσεις περιόρισαν τα έσοδα. Καθώς τα ελλείμματα και τα επιτόκια αυξήθηκαν, οι πληρωμές τόκων αυξήθηκαν αισθητά.
Χωρίς αλλαγές στη φορολογία και τις δαπάνες, η ευελιξία του προϋπολογισμού αναμένεται να παραμείνει περιορισμένη, με τις υποχρεωτικές δαπάνες, περιλαμβανομένων των τόκων, να φτάνουν το 78% των συνολικών δαπανών ως το 2035 (από 73% το 2024). Εάν παραταθεί ο νόμος φορολογικών μειώσεων του 2017, θα προσθέσει περίπου $4 τρισ. στο πρωτογενές έλλειμμα της επόμενης δεκαετίας.
Αναμένεται ότι το ομοσπονδιακό έλλειμμα θα αγγίξει το 9% του ΑΕΠ ως το 2035 (έναντι 6,4% το 2024), κυρίως λόγω τόκων χρέους, προνοιακών δαπανών και χαμηλής είσπραξης εσόδων. Το χρέος αναμένεται να φτάσει στο 134% του ΑΕΠ (από 98% το 2024).
Παρά τη μεγάλη ζήτηση για ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, οι υψηλότερες αποδόσεις έχουν καταστήσει το χρέος λιγότερο προσιτό. Οι τόκοι αναμένεται να απορροφούν το 30% των κρατικών εσόδων ως το 2035 (18% το 2024, 9% το 2021). Ο συνολικός επιτοκιακός φόρτος (ομοσπονδιακός, πολιτειακός, τοπικός) απορροφά το 12% των εσόδων το 2024, έναντι 1,6% για χώρες με αξιολόγηση Aaa.
Παρά τα ισχυρά οικονομικά πλεονεκτήματα των ΗΠΑ, αυτά πλέον δεν εξισορροπούν την υποχώρηση των δημοσιονομικών δεικτών.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Η σταθερή προοπτική βασίζεται στην ύπαρξη ανθεκτικότητας στους κινδύνους.
Η οικονομία των ΗΠΑ είναι μοναδική μεταξύ των χωρών με αξιολόγηση από τη Moody’s: συνδυάζει μέγεθος, υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, δυναμισμό και καινοτομία. Παρά την αναμενόμενη επιβράδυνση του ΑΕΠ λόγω δασμών, η μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή προοπτική δεν απειλείται ουσιωδώς.
Η παγκόσμια χρήση του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος ενισχύει την πιστοληπτική ικανότητα των ΗΠΑ, διασφαλίζοντας χρηματοδότηση ελλειμμάτων και αναχρηματοδότηση χρέους με μέτριο και προβλέψιμο κόστος.
Η αξιολόγηση βασίζεται στην παραδοχή ότι οι θεσμοί και η διακυβέρνηση των ΗΠΑ δεν θα αποδυναμωθούν ουσιαστικά, διατηρώντας τις θεσμικές ισορροπίες και τον σεβασμό στο κράτος δικαίου.
Η αποτελεσματική νομισματική και μακροοικονομική πολιτική υποστηρίζει την ανθεκτικότητα, ακόμη και εν μέσω μεταβλητότητας.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
- Κατά κεφαλήν ΑΕΠ (PPP): $85.812 (2024)
- Πραγματική αύξηση ΑΕΠ: 2,8% (2024)
- Πληθωρισμός (Δεκ/Δεκ): 2,9% (2024)
- Δημοσιονομικό έλλειμμα/ΑΕΠ: -7,5% (2024)
- Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών/ΑΕΠ: -3,9% (2024)
- Εξωτερικό χρέος/ΑΕΠ: 88% (2024)
- Οικονομική ανθεκτικότητα: aa1
- Ιστορικό αθέτησης πληρωμών: Καμία από το 1983
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΟΔΗΓΗΣΟΥΝ ΣΕ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ή ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ
Αναβάθμιση: Εάν εφαρμοστούν μεταρρυθμίσεις που επιβραδύνουν και αναστρέφουν την επιδείνωση των δημοσιονομικών δεικτών.
Υποβάθμιση: Αν σημειωθεί επιδείνωση ταχύτερη από την αναμενόμενη ή αποδυνάμωση των θεσμών και της πολιτικής αποτελεσματικότητας που επηρεάζει την ανάπτυξη ή την εμπιστοσύνη στο δολάριο.
ΛΙΣΤΑ ΕΠΗΡΕΑΖΟΜΕΝΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΩΝ
Έκδοτης: Κυβέρνηση των ΗΠΑ
- Υποβάθμιση:
- Μακροπρόθεσμη αξιολόγηση εκδότη (τοπικό νόμισμα): από Aaa σε Aa1
- Μακροπρόθεσμη αξιολόγηση εκδότη (ξένο νόμισμα): από Aaa σε Aa1
- Μη εξασφαλισμένο χρέος (τοπικό νόμισμα): από Aaa σε Aa1
- Αλλαγή προοπτικών:
- Από αρνητικές σε σταθερές
Η μεθοδολογία αξιολόγησης βασίζεται στην έκδοση “Sovereigns” της Moody’s (Νοέμβριος 2022), διαθέσιμη στον ιστότοπο: https://ratings.moodys.com
