Μπορεί ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ να ήταν ηπιότερος από το αναμενόμενο τον Απρίλιο και η ανάπτυξη να καταγράφεται ανθεκτική στο πρώτο τρίμηνο, οδηγώντας πολλούς να πιστέψουν ότι το Trump-effect είναι περιορισμένο, στην πραγματικότητα, όμως η αίσθηση αυτή είναι παραπλανητική και μπορεί να οδηγήσει στην ανάληψη μεγαλύτερων κινδύνων, προκαλώντας πιο βίαιη προσαρμογή σε δεύτερη φάση.
Όταν ο Τζέι Πάουελ είπε ότι ο αντίκτυπος της εμπορικής πολιτικής Τραμπ θα είναι μεγαλύτερος από τον αναμενόμενο και μετά ακολούθησαν τα καλύτερα από τα αναμενόμενα στοιχεία για πληθωρισμό και ανάπτυξη, πολλοί έσπευσαν να αναθεωρήσουν, επί τα βλετίω. Όμως κάτι τέτοιο είναι μάλλον… πρώιμο αν όχι λανθασμένο.
Ο πληθωρισμός σε χαμηλό… 4ετίας, ε και;
Τα στατιστικά στοιχεία για τον πληθωρισμό και την ευρύτερη οικονομική δραστηριότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες για το πρώτο τρίμηνο του 2025 στηρίζονται σε δεδομένα που επηρεάζονται άμεσα από τη λεγόμενη carry-over effect του τέταρτου τριμήνου του 2024. Η συγκεκριμένη τεχνική στατιστικής σύνταξης συνεπάγεται ότι οι μεταβολές που συντελέστηκαν στο τέλος του προηγούμενου έτους – είτε πρόκειται για τιμές, μισθούς ή δαπάνες – διαχέονται χρονικά και επηρεάζουν τα ετήσια και τριμηνιαία αποτελέσματα του νέου έτους. Αυτός ο μηχανισμός συχνά δημιουργεί μια ψευδή εντύπωση σταθερότητας ή συνέχειας, ειδικά σε περιόδους νομισματικής ή εμπορικής μετάβασης.
Στην παρούσα περίπτωση, οι όποιες ανατιμήσεις ή πληθωριστικές πιέσεις από την αναγγελία και προετοιμασία των νέων δασμών από τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ δεν είχαν ακόμη αποτυπωθεί στα στοιχεία του Α’ τριμήνου, είτε γιατί η εφαρμογή των δασμών ήταν μελλοντική είτε επειδή οι επιχειρήσεις είχαν προχωρήσει σε πρόωρες εκκαθαρίσεις αποθεμάτων για να μετριάσουν το κόστος στους καταναλωτές.
Αυτό σημαίνει ότι ο πραγματικός αντίκτυπος των νέων δασμών – τόσο σε επίπεδο τιμών όσο και σε επίπεδο διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα – αναμένεται να αποτυπωθεί πιο καθαρά στα στοιχεία του Β’ τριμήνου του 2025. Ο χρονισμός αυτός συνδέεται και με τις λογιστικές πρακτικές που καθυστερούν τη μετακύλιση του αυξημένου κόστους παραγωγής στους τελικούς καταναλωτές, αλλά και με τις ανανεώσεις συμβολαίων προμηθειών και μεταφορών, που τυπικά αναδιαπραγματεύονται στο τέλος κάθε τριμήνου.
Κατά συνέπεια, η όποια αποκλιμάκωση του πληθωρισμού που καταγράφεται επί του παρόντος ενδέχεται να ανατραπεί το προσεχές διάστημα, εφόσον οι δασμοί αρχίσουν να επηρεάζουν τις τιμές των εισαγόμενων αγαθών και τις ενδιάμεσες εισροές για την αμερικανική μεταποίηση και λιανική. Η προσοχή στρέφεται πλέον στη δυναμική εξέλιξη του πληθωρισμού κατά το δεύτερο τρίμηνο, το οποίο θα προσφέρει πιο αξιόπιστα στοιχεία για την πραγματική κατεύθυνση της οικονομίας υπό το βάρος των εμπορικών πολιτικών της κυβέρνησης Τραμπ.
Γιατί το σοκ… έρχεται
Η κατάρτιση των στοιχείων πληθωρισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες από το Γραφείο Στατιστικής Εργασίας (Bureau of Labor Statistics – BLS) βασίζεται σε μηνιαία συλλογή τιμών καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών, με βάσεις συγκριτικής αναφοράς (index base) που αναπροσαρμόζονται περιοδικά.
Ο δείκτης τιμών καταναλωτή (CPI-U) δημοσιεύεται μηνιαίως και υπολογίζεται με αλυσιδωτό δείκτη τύπου Laspeyres, δίνοντας έμφαση στη μέση κατανάλωση του αστικού πληθυσμού. Η στάθμιση των αγαθών βασίζεται σε δεδομένα από Consumer Expenditure Surveys που συγκεντρώνονται ανά διετία.
Εποχικότητα και κατανομή επιρροών εντός τριμήνου
Το Α’ τρίμηνο (Ιανουάριος – Μάρτιος) επηρεάζεται στατιστικά από τις εξής παραμέτρους:
-
Ο Ιανουάριος έχει δυσανάλογα μεγάλη επιρροή στις μεταβολές λόγω αναθεωρήσεων σε τιμές υπηρεσιών (ειδικά ασφάλιση, υγειονομική περίθαλψη, ενοίκια), που συχνά αναπροσαρμόζονται με την έναρξη του έτους.
-
Η επίδραση του Δεκεμβρίου μεταφέρεται μέσω carry-over, δηλαδή διαρθρωτικά στοιχεία (όπως ενεργειακό κόστος, κόστος στέγασης, εργοδοτικές εισφορές) που μεταφέρουν τη δυναμική τους στο νέο τρίμηνο, ανεξαρτήτως τρέχουσας μηνιαίας μεταβολής.
-
Οι εποχικά διορθωμένες τιμές (seasonally adjusted) μειώνουν τη βραχυχρόνια μεταβλητότητα, αλλά μπορεί να αποκρύπτουν ξαφνικές εξωτερικές παρεμβάσεις, όπως εμπορικούς δασμούς ή έκτακτες ανατιμήσεις.
Συσχέτιση με δασμούς και χρονισμός επίπτωσης
Η επιβολή δασμών από την κυβέρνηση Τραμπ (ανακοινωμένη για βιομηχανικά προϊόντα και πρώτες ύλες με ισχύ από Μάιο–Ιούνιο 2025) δεν είχε πρακτική επίπτωση στο Α’ τρίμηνο, καθώς:
-
Οι περισσότεροι λιανέμποροι διαθέτουν συμβάσεις προμήθειας με 1–3 μήνες καθυστέρηση (lag), πράγμα που σημαίνει ότι η τιμολογιακή προσαρμογή λόγω αυξημένου κόστους θα φανεί στα στοιχεία του Β’ τριμήνου.
-
Η εκκαθάριση αποθεμάτων πριν την εφαρμογή των δασμών (stock clearance effect) συνέβαλε σε προσωρινή μείωση τιμών σε κατηγορίες όπως ηλεκτρονικά, είδη ένδυσης και μη βασικά καταναλωτικά αγαθά.
-
Οι δασμοί δεν επηρεάζουν αμέσως τον δομικό πληθωρισμό (core CPI), ο οποίος βασίζεται κυρίως σε υπηρεσίες και ενοίκια. Η μετάδοση γίνεται σταδιακά μέσω κόστους μεταφοράς, παραγωγής και τελικών τιμών.
Αναμενόμενη πορεία στο Β’ τρίμηνο 2025
Με βάση τον μηχανισμό μετάδοσης τιμών και τις στατιστικές βαρύτητες του CPI:
-
Η μεγαλύτερη επίπτωση των δασμών προβλέπεται να αποτυπωθεί από τον Ιούνιο και μετά, με πιθανή σταδιακή αύξηση του ετήσιου CPI προς το εύρος 2,6%–2,9%, εφόσον δεν υπάρξουν περαιτέρω αντισταθμιστικοί παράγοντες (π.χ. πτώση πετρελαίου).
-
Εάν η δομή του καλαθιού αγαθών παραμείνει σταθερή και οι δασμοί εφαρμοστούν χωρίς εξαιρέσεις, το μεταφερόμενο κόστος (pass-through effect) θα αρχίσει να επηρεάζει την τελική κατανάλωση από τα μέσα του Β’ τριμήνου και έντονα στο Γ’ τρίμηνο.
-
Οι πληθωριστικές προσδοκίες (breakeven inflation rates) στις αγορές ομολόγων ήδη ενσωματώνουν μικρή ανοδική κίνηση, καταδεικνύοντας ότι οι αγορές δεν εκλαμβάνουν τη μείωση του Απριλίου ως διαρθρωτική.
