Πρωτοβουλία για την ένταξη της «Πράξης για τα κρίσιμα φάρμακα» στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών ανέλαβαν έντεκα κράτη-μέλη, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και η Κύπρος, όπως αποκαλύπτει το Euronews.
Η πρόταση αυτή βασίζεται στη λογική ότι η διαθεσιμότητα φαρμάκων αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την ασφάλεια της Ευρώπης, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη η εξάρτησή της από τρίτες χώρες για την προμήθεια βασικών φαρμακευτικών προϊόντων.
Η φιλόδοξη αυτή πρωτοβουλία ανοίγει, μεν τον δρόμο για μεγαλύτερη αυτονομία και ασφάλεια, παράλληλα όμως περιπλέκει τον χρονικό ορίζοντα υλοποίησης και ενέχει σημαντικούς παράγοντες ρίσκου εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις επιπτώσεις της στις υγειονομικές πολιτικές, τους προϋπολογισμούς των κρατών-μελών και την ευρύτερη στρατηγική κατεύθυνση της ΕΕ στον τομέα της υγείας και της άμυνας.
Είναι τα κρίσιμα φάρμακα η αχίλλειος πτέρνα της ευρωπαϊκής άμυνας;
Οι υπουργοί Υγείας του Βελγίου, της Τσεχίας, της Κύπρου, της Εσθονίας, της Γερμανίας, της Ελλάδας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Πορτογαλίας, της Σλοβενίας και της Ισπανίας ζήτησαν να ενταχθεί η «Πράξη για τα κρίσιμα φάρμακα», που πρόκειται να προταθεί αυτή την εβδομάδα, στο πλαίσιο των ευρύτερων ενεργειών της ΕΕ για στρατηγική αυτονομία και ασφάλεια, θέτοντας το μέτρο ουσιαστικά υπό την ομπρέλα της χρηματοδότησης για την άμυνα.
Η πρόταση, την οποία έχει αποκαλύψει το Euronews, αποσκοπεί στο να μετατρέψει την πρωτοβουλία σε ένα πλήρους κλίμακας στρατηγικό πρόγραμμα που θα υποστηρίζεται από την αμυντική χρηματοδότηση της ΕΕ.
“Η Πράξη για τα κρίσιμα φάρμακα πρέπει να λειτουργήσει ως ένα ισχυρό μέσο. Μέρος της χρηματοδότησής της θα πρέπει να ενσωματωθεί στα ευρύτερα σχέδια αμυντικών δαπανών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοδοτικών μηχανισμών του νέου αμυντικού πακέτου”, αναφέρει το κείμενο που υπουγράφουν οι υπουργοί.
“Εξάλλου, χωρίς βασικά φάρμακα, οι αμυντικές δυνατότητες της Ευρώπης τίθενται σε κίνδυνο”, αναφέρεται στο κείμενο.
Με την κίνηση αυτή επιδιώκεται η πρόσβαση στα 800 δισ. ευρώ που αναμένεται να κινητοποιήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα επόμενα τέσσερα χρόνια μέσω του σχεδίου Rearm Europe, οι βασικές αρχές του οποίου συμφωνήθηκαν από τους ηγέτες στην έκτακτη σύνοδο κορυφής της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα.
Το σχέδιο προβλέπει αυξημένες δαπάνες για την άμυνα και την ασφάλεια από τα κράτη μέλη της ΕΕ, οι οποίες διευκολύνονται με την ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής στο πλαίσιο του δημοσιονομικού Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, το οποίο επιτρέπει υψηλότερες δαπάνες σε εξαιρετικές περιστάσεις.
Επιπλέον 150 δισ. ευρώ θα προέλθουν από ένα νέο πακέτο της ΕΕ για την άμυνα, το οποίο θα επιτρέπει στην Επιτροπή να δανείζεται από τις κεφαλαιαγορές, να εκδίδει ομόλογα και να δανείζει τα κράτη μέλη.
Θέμα ευρωπαϊκής ασφάλειας
Οι υπουργοί υποστηρίζουν ότι η πρότασή τους ευθυγραμμίζεται με τον νόμο περί αμυντικής παραγωγής των Ηνωμένων Πολιτειών, ο οποίος χαρακτηρίζει τις αλυσίδες εφοδιασμού φαρμακευτικών προϊόντων ως ζήτημα εθνικής ασφάλειας.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ χρησιμοποιεί την πράξη αυτή για να χαρτογραφήσει κρίσιμες αλυσίδες εφοδιασμού φαρμάκων, να εντοπίσει τα τρωτά σημεία και να κατευθύνει τις επενδύσεις προς την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής. Επιτρέπει επίσης την έκδοση συμβάσεων με διαβάθμιση προτεραιότητας, απαιτώντας από τους προμηθευτές να δίνουν προτεραιότητα στις κυβερνητικές παραγγελίες.
“Η Ευρώπη δεν έχει πλέον την πολυτέλεια να αντιμετωπίζει την ασφάλεια των φαρμάκων ως δευτερεύον ζήτημα”, τόνισαν οι υπουργοί. “Οτιδήποτε άλλο θα ήταν σοβαρό σφάλμα – ένα σφάλμα που θα μπορούσε να μετατρέψει την εξάρτησή μας από κρίσιμα φάρμακα στην αχίλλειο πτέρνα της ασφάλειας της Ευρώπης”.
Η πρόταση για μια πράξη για τα φάρμακα ζωτικής σημασίας αποτελεί βασική προτεραιότητα της Επιτροπής για την υγεία και αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των σοβαρών ελλείψεων σε βασικά φάρμακα, όπως αντιβιοτικά, ινσουλίνη και παυσίπονα, εντός της ΕΕ. Επικεντρώνεται σε φάρμακα με δυσκολίες στην προμήθεια ή με υψηλή εξάρτηση από λίγους κατασκευαστές ή χώρες.
Η Επιτροπή αναμένεται να παρουσιάσει την πρόταση την Τρίτη, μετά από μια ταχεία νομοθετική διαδικασία που έχει προκαλέσει ανησυχίες για την έλλειψη κατάλληλης εκτίμησης επιπτώσεων.
Το δημοσίευμα υπογραμμίζει πώς η Ευρώπη, που κάποτε ήταν ηγέτης στην παραγωγή φαρμάκων, εξαρτάται πλέον από την Ασία για το 60-80% του εφοδιασμού της στον τομέα αυτό. Η εξάρτηση αυτή δημιουργεί σημαντικά τρωτά σημεία, ιδίως σε περίπτωση διαταραχών της αλυσίδας εφοδιασμού κατά τη διάρκεια μιας κρίσης ή σύγκρουσης.
“Εάν η αλυσίδα εφοδιασμού με αντιβιοτικά διακοπεί εν μέσω μιας κλιμακούμενης σύγκρουσης, οι χειρουργικές επεμβάσεις ρουτίνας μετατρέπονται σε διαδικασίες υψηλού ρίσκου και οι εύκολα θεραπεύσιμες λοιμώξεις μπορεί να αποβούν μοιραίες”, προειδοποίησαν οι υπουργοί. “Ξένοι παράγοντες θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν αυτή την εξάρτηση, δημιουργώντας σημαντικό κίνδυνο για την ασφάλεια της Ευρώπης”.
Επιπτώσεις στους προϋπολογισμούς υγείας
Η πρόταση ενδέχεται να προκαλέσει οικονομικές επιπτώσεις στις δαπάνες για την υγεία στην Ευρώπη, καθώς η τύχη των δαπανών για την υγεία στον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ παραμένει αβέβαιη.
Το πρόγραμμα EU4Health, το οποίο θεσπίστηκε ως απάντηση στην πανδημία COVID-19, έλαβε αρχικά χρηματοδοτική ένεση ύψους 5,3 δισεκατομμυρίων ευρώ, μια αξιοσημείωτη επένδυση δεδομένου ότι η πολιτική υγείας αποτελεί πρωτίστως εθνική αρμοδιότητα.
Ωστόσο, οι πρόσφατες περικοπές του προϋπολογισμού, συμπεριλαμβανομένης της ανακατανομής 1 δισ. ευρώ από το EU4Health για τη μερική χρηματοδότηση του πακέτου βοήθειας στην Ουκρανία, έχουν προκαλέσει ανησυχίες στον τομέα.
Το προσχέδιο του επόμενου επταετούς προϋπολογισμού της ΕΕ υποδηλώνει ότι το τμήμα του προϋπολογισμού για την υγεία θα μπορούσε να συγχωνευθεί με άλλα κονδύλια ή ακόμη και να καταργηθεί εντελώς.
Ο προτεινόμενος μηχανισμός θα επέτρεπε την αύξηση των δαπανών για την υγεία τουλάχιστον σε εθνικό επίπεδο με τη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ, επιτρέποντας υψηλότερες δαπάνες χωρίς κυρώσεις.
Στην πράξη, αυτό θα σήμαινε ότι οι αμυντικές δαπάνες -που ενδεχομένως θα μπορούσαν να επεκταθούν και στα κρίσιμα φάρμακα- ύψους έως 1,5% του ΑΕΠ θα εξαιρούνταν από τα όρια δαπανών της ΕΕ για τέσσερα χρόνια.
Μένει να δούμε αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι ευρωβουλευτές θα είναι ανοιχτοί στο να υιοθετήσουν την πρόταση των υπουργών και να ενσωματώσουν αυτή την προσέγγιση στις επερχόμενες νομοθετικές πρωτοβουλίες για τα κρίσιμα φάρμακα.
