Πολλαπλές κρίσεις σε πολιτική, επιχειρήσεις ακόμα και τη show bizz αναμένεται να προκαλέσει η νέα γιγαντιαία -και μεγαλύτερη στην ιστορία- διαρροή εγγράφων που αποκαλείται Pandora Leaks και ήρθε στο φως μέσα από το International Consortium of Investigative Journalists και για την σταχυολόγιση των οποίων συνεργάστηκαν δημοσιογράφοι και media από ολόκληρο τον κόσμο.
- Στη λίστα φιγουράρουν η Σακίρα, η Κλώντια Σίφερ, βασιλειάδες και Ευρωπαίοι ηγέτες.
- Στη σέντρα και οι 14 εταιρίες που έκαναν τα logistics…
- Αποκαλύπτονται οι περιουσίες και πως αποκτήθηκαν
- Δεν είμαι όμως όλα… παράνομα
Στα εκατομμύρια έγγραφα που διέρρευσαν αποκαλύπτονται οι φορολογικές και άλλες παρανομίες 35 νυν και πρώην παγκόσμιων ηγετών, περισσότερων από 330 πολιτικών και δημοσίων υπαλλήλων σε 91 χώρες και εδάφη, καθώς και μια παγκόσμια ομάδα φυγάδων, απατεώνων και δολοφόνων.
Συνολικά διέρρευσαν δεδομένα που αφορούν περίοδο από το 1980 έως και το 2021 από 14 διεθνείς εταιρίες διαχείρισης off-shore λογαριασμών, στις οποίες όμως δεν περιλαμβάνονται τράπεζες, αλλά εμπλέκονται εμμέσως σε υποθέσεις ξεπλύματος βρόμικου χρήματος και φοροδιαφυγής, καθώς διαχειρίστηκαν κεφάλαια άγνωστης ή προφανώς παράνομης προέλευσης.
Αυξάνεται το ρίσκο
Τέτοιες διαρροές προκαλούν πάντα αναταράξεις. Οι πρώτες ήταν πολύ πιο ηχηρές, πλέον παρά τη μαζικότητα των αποκαλύψεων έχουν δημιουργηθεί ικανοί μηχανισμοί αντιμετώπισης κρίσεων οι οποίοι επιτυγχάνουν να περιορίσουν τον αντίκτυπο. Δεν είναι όμως και λίγες οι φορές που τέτοια στοιχεία έχουν χρησιμοποιηθεί ενεργητικά για την αλλαγή γεωπολιτικών ισορροπιών και την αναδιάταξη των σφαιρών επιρροής, διεθνώς. Τα σκάνδαλα, χρηματοδοτήσεων, φοροδιαφυγής, ακόμα και τα… ροζ έχουν κατ επανάληψη αποτελέσει μοχλό πίεσης και δύναμη επιβολής εξελίξεων. Οι παραδοχές αυτές δεν μειώνουν σε καμία την αξία και εγκυρότητα των αποκαλύψεων, συμβάλλουν ωστόσο -πολλές φφορές- στην καλύτερη κατανόηση των συγκυριών.
Οι διαρροές αυξάνουν το πολιτικό και γεωπολιτικό ρίσκο. Σε πολλές περιπτώσεις συμπίπτουν με έντονες διεργασίες και σε άλλες αναμένεται να τις πυροδοτήσουν. Πάντως το δίκτυο εμπλεκομένων προσώπων, χωρών και ρόλων σκιαγραφεί ένα ιδιαίτερο τοπίο που αξίζει να αποτιμηθεί… ανεξάρτητα και σε γεωπολιτικό επίπεδο.
Πρόσωπα και πράγματα
Τα έγγραφα εκθέτουν υπεράκτιες συναλλαγές του βασιλιά της Ιορδανίας, των προέδρων της Ουκρανίας, της Κένυας και του Ισημερινού, του πρωθυπουργού της Τσεχικής Δημοκρατίας και του πρώην πρωθυπουργού της Βρετανίας Τόνι Μπλερ.
Οι φάκελοι περιγράφουν επίσης τις οικονομικές δραστηριότητες του «ανεπίσημου υπουργού προπαγάνδας» του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και περισσότερων από 130 δισεκατομμυριούχων από τη Ρωσία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Τουρκία και άλλες χώρες.
Σε αυτά επίσης εμπλέκεται η Shakira, το πρώην top model Γερμανίδα Κλώντια Σίφερ καθώς και αθλητές.
Τα αρχεία που διέρρευσαν αποκαλύπτουν ότι πολλοί από τους ισχυρούς παίκτες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν να τερματιστεί το υπεράκτιο σύστημα αντ ‘αυτού επωφελούνται από αυτό – αποθηκεύοντας περιουσιακά στοιχεία σε κρυφές εταιρείες και καταπιστεύματα, ενώ οι κυβερνήσεις τους κάνουν λίγα για να επιβραδύνουν μια παγκόσμια ροή παράνομων χρημάτων.
Οι κρυμμένοι θησαυροί
Μεταξύ των κρυμμένων θησαυρών που αποκαλύφθηκαν στα έγγραφα:
- Ένα κάστρο αξίας 22 εκατομμυρίων δολαρίων στη Γαλλική Ριβιέρα – γεμάτο με κινηματογράφο και δύο πισίνες – αγοράστηκε μέσω υπεράκτιων εταιρειών από τον λαϊκιστή πρωθυπουργό της Τσεχίας, έναν δισεκατομμυριούχο που έχει καταπολεμήσει τη διαφθορά των οικονομικών και πολιτικών ελίτ.
- Περισσότερα από 13 εκατομμύρια δολάρια είναι εμπιστευτικά εμπιστευμένα στις Μεγάλες Πεδιάδες των Ηνωμένων Πολιτειών από ένα τέκνο μιας από τις πιο ισχυρές οικογένειες της Γουατεμάλας, μια δυναστεία που ελέγχει ένα συγκρότημα σαπουνιών και κραγιόν που κατηγορείται ότι βλάπτει τους εργαζόμενους και τη γη.
- Τρία παραθαλάσσια αρχοντικά στο Μαλιμπού αγόρασαν μέσω τριών υπεράκτιων εταιρειών έναντι 68 εκατομμυρίων δολαρίων από τον βασιλιά της Ιορδανίας τα χρόνια αφού οι Ιορδανοί γέμισαν τους δρόμους κατά την Αραβική Άνοιξη για να διαμαρτυρηθούν για την ανεργία και τη διαφθορά.
Τα Pandora Papers.
Η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνών Δημοσιογράφων απέκτησε περισσότερα από 11,9 εκατομμύρια εμπιστευτικά αρχεία και ηγήθηκε μιας ομάδας περισσότερων από 600 δημοσιογράφων από 150 ειδησεογραφικά πρακτορεία που πέρασαν δύο χρόνια για να τα ψάξουν, να εντοπίσουν δυσεύρετες πηγές και να σκάψουν σε δικαστικά αρχεία. και άλλα δημόσια έγγραφα από δεκάδες χώρες
Τα αρχεία που διέρρευσαν προέρχονται από 14 εταιρείες υπεράκτιων υπηρεσιών από όλο τον κόσμο που δημιούργησαν εταιρείες κάλυψης και άλλες υπεράκτιες γωνιές για πελάτες που συχνά επιδιώκουν να διατηρήσουν τις οικονομικές τους δραστηριότητες σε σκιά.
Τα αρχεία περιλαμβάνουν πληροφορίες για τις συναλλαγές σχεδόν τριών φορές περισσότερων σημερινών και πρώην ηγετών χωρών από οποιαδήποτε προηγούμενη διαρροή εγγράφων από υπεράκτιους παραδείσους.
Σε μια εποχή διεύρυνσης του αυταρχισμού και της ανισότητας, η έρευνα των Pandora Papers παρέχει μια ασύγκριτη προοπτική για το πώς λειτουργούν τα χρήματα και η εξουσία στον 21ο αιώνα – και πώς το κράτος δικαίου έχει λυγίσει και σπάσει σε όλο τον κόσμο από ένα σύστημα οικονομικού απορρήτου που επέτρεψαν οι ΗΠΑ και άλλες πλούσιες χώρες.
Το είδος των διαρροών
Αδιαφανές χρήμα στην πολιτική
Τα ευρήματα του ICIJ και των εταίρων του στα μέσα ενημέρωσης επισημαίνουν πόσο βαθιά μυστική χρηματοδότηση έχει διεισδύσει στην παγκόσμια πολιτική – και προσφέρουν πληροφορίες για τους λόγους που οι κυβερνήσεις και οι παγκόσμιες οργανώσεις έχουν κάνει ελάχιστα βήματα στην εξάλειψη των υπεράκτιων οικονομικών καταχρήσεων.
Μια ανάλυση ICIJ των μυστικών εγγράφων εντόπισε 956 εταιρίες σε υπεράκτιους παραδείσους που συνδέονται με 336 υψηλές
πολιτικούς και δημόσιους αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένων ηγετών χωρών, υπουργών υπουργών, πρέσβεων και άλλων. Πάνω από τα δύο τρίτα αυτών των εταιρειών δημιουργήθηκαν στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους, μια δικαιοδοσία γνωστή από παλιά ως βασικό γρανάζι στο υπεράκτιο σύστημα.
Τουλάχιστον 11,3 τρισεκατομμύρια δολάρια διατηρούνται σε off-shore, σύμφωνα με μελέτη του Παρισιού το 2020 με έδρα τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Λόγω της πολυπλοκότητας και της μυστικότητας του υπεράκτιου συστήματος, δεν είναι δυνατό να πιστοποιηθεί ποιά κεφάλαια είναι νόμιμα και ποιά παράνομα κτηθέντα ή αν έχουν αποκροβεί από τις φορολογικές αρχές. Ωστόσο, είναι προφανές ότι οι κάτοχοί της θέλησαν να κρύψουν για μια σειρά από λόγους.
Πού βρίσκονται οι 336 πολιτικοί
Οι Ευρωπαίοι
ια πολλές δεκαετίες ο πρώην πρωθυπουργός της Μ.Βρετανίας Τόνι Μπλερ εμφανιζόταν ως πολέμιος της φοροαποφυγής. Τώρα τα Pandora Papers αποκαλύπτουν ότι ο ίδιος και η σύζυγός του είχαν αγοράσει μία υπεράκτια εταιρεία ακινήτων από την οικογένεια του Ζάγιεντ μπιν Ρασίντ αλ Ζαγιάνι, υπουργού Βιομηχανίας και Τουρισμού του Μπαχρέιν, με αποτέλεσμα να γίνουν ιδιοκτήτες ακινήτου αξίας 8,8 εκατομμυρίων δολαρίων (7,6 εκ. ευρώ), αποφεύγοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο να πληρώσουν φόρους συνολικού ύψους 400.000 δολαρίων. Τόσο η οικογένεια Μπλερ όσο και η οικογένεια Ζαγιάνι λένε ότι ο ένας δεν γνώριζε την εμπλοκή του άλλου. Η Τσέρι Μπλερ δηλώνει ότι ο σύζυγός της δεν είχε αναμειχθεί στη συναλλαγή αυτή. Σήμερα η εταιρεία έχει κλείσει.
Ένα άλλο όνομα που αναφέρεται στα Pandora Papers είναι ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Αντρέι Μπάμπις, ένας δισεκατομμυριούχος που εξελέγη το 2017 με την υπόσχεση να πατάξει τη διαφθορά. Τα στοιχεία που διέρρευσαν αποδεικνύουν ότι το 2009 ο Μπάμπις διοχέτευσε 22 εκατομμύρια δολάρια σε δίκτυο εταιρειών, προκειμένου να αγοράσει μία έπαυλη κοντά στην Κυανή Ακτή, η οποία μεταξύ άλλων διαθέτει δύο πισίνες και ιδιωτικό κινηματογράφο. Σύμφωνα με την τσεχική ιστοσελίδα Investigace.cz η ιδιοκτησία των εταιρειών αυτών δεν περιλαμβανόταν στη δήλωση περιουσιακών στοιχείων που είχε υποβάλει ο Αντρέι Μπάμπις. Ο ίδιος δεν απάντησε σε σχετικό ερώτημα του δικτύου.
Μερίδιο σε εταιρεία με έδρα τις βρετανικές Παρθένες Νήσους κατείχε και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολόντιμιρ Ζελένσκι. Έναν μήνα πριν από τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές του 2019 ο πρώην ηθοποιός που έγινε πολιτικός είχε πωλήσει το μερίδιό του στην εταιρεία Maltex στον Σεργκέι Σεφίρ, στενό φίλο και συνεργάτη του.
Οι πολιτικοί ανά… εταιρία
Lobbying, ξέπλυμα… απόκρυψη
Τα έγγραφα Pandora δείχνουν ότι η υπεράκτιοι οι μηχανισμοί off shore λειτουργούν σε κάθε γωνιά του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων των μεγαλύτερων δημοκρατιών του κόσμου. Οι βασικοί παράγοντες του συστήματος περιλαμβάνουν εκλεκτά ιδρύματα – πολυεθνικές τράπεζες, δικηγορικά γραφεία και λογιστικές πρακτικές – με έδρα τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Ένα έγγραφο από το Pandora Papers δείχνει ότι οι τράπεζες σε όλο τον κόσμο βοήθησαν τους πελάτες τους να δημιουργήσουν τουλάχιστον 3.926 υπεράκτιες εταιρείες με τη βοήθεια των Alemán, Cordero, Galindo & Lee, ενός παναμανικού δικηγορικού γραφείου με επικεφαλής έναν πρώην πρέσβη στις ΗΠΑ.
Το έγγραφο δείχνει ότι η εταιρία – γνωστή και ως Alcogal – δημιούργησε τουλάχιστον 312 εταιρείες στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους για πελάτες του αμερικανικού γίγαντα χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών Morgan Stanley.
Εκπρόσωπος της Morgan Stanley δήλωσε ότι: «Δεν δημιουργούμε υπεράκτιες εταιρείες. Αυτή η διαδικασία είναι ανεξάρτητη από την εταιρεία και κατά την κρίση και την καθοδήγηση του πελάτη. “
Η έρευνα των Pandora Papers υπογραμμίζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο η Baker McKenzie, η μεγαλύτερη δικηγορική εταιρεία στις ΗΠΑ, βοήθησε στη δημιουργία του σύγχρονου συστήματος off-shore και εξακολουθεί να αποτελεί τον πυρήνα αυτής της σκιώδους οικονομίας. Η Baker McKenzie και οι παγκόσμιες θυγατρικές της έχουν χρησιμοποιήσει την τεχνογνωσία τους για το lobbying και τη σύνταξη νομοθεσίας για να διαμορφώσουν οικονομικούς νόμους σε όλο τον κόσμο. Έχουν επίσης επωφεληθεί από τη δουλειά που έγινε για άτομα που συνδέονται με απάτη και διαφθορά, όπως διαπιστώθηκε από την ICIJ.
Οι εταιρίες που κάνουν τη βρόμικη δουλειά
Το διεθνές jet-set
Οι άνθρωποι για τους οποίους εργάστηκε η εταιρία περιλαμβάνουν τον Ουκρανό ολιγάρχη Ihor Kolomoisky, τον οποίο οι αμερικανικές αρχές ισχυρίζονται ότι ξέπλυνε 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια μέσω ενός κουβαριού εικονικών εταιριών, αγοράζοντας εργοστάσια και εμπορικά ακίνητα στην καρδιά των ΗΠΑ.
Η Baker McKenzie ανέλαβε επίσης υποθέσεις για λογαριασμό του Jho Low, ενός πλέον φυγά τραπεζίτη που κατηγορείται από τις αρχές πολλών χωρών για την οργάνωση της υπεξαίρεσης άνω των 4,5 δισ. δολαρίων από ένα ταμείο οικονομικής ανάπτυξης της Μαλαισίας γνωστό ως 1MDB. Οι αναφορές του ICIJ διαπίστωσαν ότι ο Low βασίστηκε στγ Baker McKenzie και στις θυγατρικές της για να διαμορφώσει με τους συνεργάτες του έναν ιστό εταιριών στη Μαλαισία και το Χονγκ Κονγκ. Οι αμερικανικές αρχές ισχυρίζονται ότι χρησιμοποίησαν μερικές από αυτές τις εταιρείες για να μεταφέρουν χρήματα που υπεξαίρεσαν από το 1MDB.
Εκπρόσωπος της Baker McKenzie είπε ότι η εταιεία επιδιώκει να παρέχει τις καλύτερες συμβουλές στους πελάτες της και προσπαθεί «να διασφαλίσει ότι οι πελάτες μας τηρούν τόσο τη νομοθεσία όσο και τις βέλτιστες πρακτικές».
Το hand book των off-shore
Πώς στήνεται
Με αρχικό κεφάλαιο λίγων εκατοντάδων δολαρίων, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συστήσουν μία offshore εταιρεία, η ιδιοκτησία της οποίας παραμένει μυστική. Εναλλακτικά, με ένα κεφάλαιο από 2.000 έως 25.000 δολάρια, μπορούν να δημιουργήσουν ένα ίδρυμα καταπιστευτικής διαχείρισης, το οποίο τους επιτρέπει να ελέγχουν τα χρήματά τους, χωρίς ωστόσο να θεωρούνται νομικά υπεύθυνοι για τις συναλλαγές τους.
Με λίγη «δημιουργική λογιστική» τα περιουσιακά στοιχεία προστατεύονται από πιστωτές, δικαστικούς κλητήρες, φοροελεγκτές ή πρώην συζύγους. Σε πολλές χώρες η ίδρυση offshore εταιρειών και η διενέργεια συναλλαγών μέσω φορολογικών παραδείσων είναι απολύτως νόμιμη. Ωστόσο, είναι μία πρακτική που προκαλεί έντονη κριτική.
Σύμφωνα με τον Γκάμπριελ Τσούκμαν, επίκουρο καθηγητή Οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, το 10% του παγκοσμίως παραγόμενου πλούτου βρίσκεται σήμερα «κρυμμένο» σε φορολογικούς παραδείσους. Το ακριβές ποσό παραμένει άγνωστο. Έρευνα του ΟΟΣΑ το 2020 κάνει λόγο για τουλάχιστον 11,3 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Πού βρίσκονται
Συνήθως οι φορολογικοί παράδεισοι είναι συνδεδεμένοι με εξωτικούς προορισμούς στην Καραϊβική. Τα Pandora Papers αποδεικνύουν ότι το ίδιο σύστημα λειτουργεί με επιτυχία και αλλού, για παράδειγμα στη Σιγκαπούρη, στην Ολλανδία, στην Ιρλανδία, στο Χονγκ Κονγκ, ακόμη και σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ.
Ο Λάξμι Κουμάρ, στέλεχος του ιδρύματος Global Financial Integrity με έδρα την Ουάσιγκτον, επισημαίνει ότι η απόκρυψη κεφαλαίων σε φορολογικούς παραδείσους έχει άμεσες συνέπειες για τις ζωές όλων μας. «Επηρεάζει την πρόσβαση στο σύστημα υγείας, την πρόσβαση του παιδιού σου στην εκπαίδευση, τις δυνατότητές σου να αποκτήσεις στέγη», λέει χαρακτηριστικά.
Φάκελος Tony Blair
