Πριν από ένα μήνα περίπου, στις 20 Απριλίου, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας επισκεπτόμενος τη Σαουδική Αραβία για να υπογράψει μια χρονίζουσα και αμφιλεγόμενη συμφωνία αμυντικής υποστήριξης, επεφύλασσε μια έκπληξη, καθώς αποστασιοποιήθηκε από το πρόγραμμα εξόρυξης υδρογονανθράκων.
Η στάση του Νίκου Δένδια βρέθηκε στο επίκεντρο κριτικής από τα media, παρέμεινε όμως στο απυρόβλητο πολιτικά. Σε μια δεύτερη ανάγνωση και υπολογίζοντας όλα τα συναφή γεγονότα, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών φαίνεται να επιβεβαιώνει την κυβερνητική στροφή στα ενεργειακά, με την οποία ταυτίζεται όλη ή μεγάλο μέρος της αντιπολίτευσης. Η γραμμή όμως είχε έρθει νωρίτερα, στο πλαίσιο της πρώτης επικοινωνίας του Νίκου Δένδια με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ, Άντονι Μπλίνκεν, τον Φεβρουάριο. Το θέμα μάλιστα διακοίνωσε με δηλώσεις του ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα Τζέφρι Πάιατ.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι τον τελευταίο καιρό δεν παρατηρείται καμία κινητικότητα για τον East Med, ενώ αντιθέτως εντείνονται οι διεργασίες για το Terminal FSRU στην Αλεξανδρούπολη.
Η διαφοροποίηση της ενεργειακής στρατηγικής της Ελλάδας θα έχει αντίκτυπο στον στρατηγικό σχεδιασμό για της ένοπλες δυνάμεις, στο Δόγμα Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδας Κύπρου και κατ επέκταση στα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό. Υπ αυτό το πρίσμα, είναι προφανές ότι οι κινήσεις στη σκακιέρα της ανατολικής Μεσογείου έχουν ξεκινήσει. Η επιλογή των φρεγατών για το Πολεμικό Ναυτικό θα αποτελέσει ένα ακόμη σημείο στον ευρύτερο χάρτη το οποίο αναμένεται να ξεκαθαρίσει έτι περαιτέρω το τοπίο.
Τα δεδομένα ήταν πάντα εκεί, η σύνδεση των -φαινομενικά- ατάκτως ερριμμένων στοιχείων επιχειρείται στην ανάλυση που ακολουθεί.
Συνολικά, οι εξελίξεις αυτές οδηγούν σε μείωση του γεωπολιτικού κινδύνου στην περιοχή.
Οι δηλώσεις Δένδια
Οι δηλώσεις του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών περί μη εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου της Μεσογείου, αναδείχθηκαν από τα media ως προοίμιο αλλαγής της ενεργειακής στρατηγικής της Ελλάδας. Εν συνέχεια, όμως, πηγές του υπουργείου Εξωτερικών επιχείρησαν να υποβαθμίσουν το θέμα κάνοντας λόγο για παρερμηνεία των δηλώσεων,
Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών επισκεπτόμενος τη Σαουδική Αραβία για την υπογραφή αμυντικής συνεργασίας μέσω της οποίας η Ελλάδα στέλνει μια συστοιχία πυραύλους Patriot PAC-3 στη χώρα, δήλωσε ότι:
“Η Ελλάδα πιστεύει στις ΑΠΕ. Η Ελλάδα δεν πρόκειται να ξεκινήσει να εξορύσσει στο βυθό της θάλασσας της Μεσογείου προκειμένου να βρει φυσικό αέριο και πετρέλαιο για έναν πολύ απλό λόγο.
Χρειαζόμαστε 10 ή 20 χρόνια για να το βρούμε και να το εκμεταλλευτούμε και από πλευράς κόστους θα ήταν πολύ πιο ακριβό σε σύγκριση για παράδειγμα με το πετρέλαιο της Σαουδικής Αραβίας. Οπότε από οικονομικής πλευράς, δεν βλέπω την Ελλάδα να γίνεται πετρελαιοπαραγωγός χώρα.
Και με όλο το σεβασμό, το Αιγαίο για παράδειγμα αποτελεί έναν παράδεισο στη γη. Δε σχεδιάζουμε να μετατραπεί σε Κόλπο του Μεξικού. Κατά συνέπεια η Ελλάδα επιθυμεί να έχει ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού.
Η Ελλάδα επιθυμεί να έχει πολύ καλές σχέσεις με το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, αλλά η Ελλάδα δεν σχεδιάζει στο άμεσο μέλλον να γίνει χώρα παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου” τόνισε ο υπουργός εξωτερικών.
Η ερμηνεία
Οι δηλώσεις του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών στο εσωτερικό ερμηνεύτηκαν μόνο επιδερμικά και οριακά στο σκέλος του impact assessment. Ήτοι, δημοσιογράφοι και αναλυτές επικέντρωσαν στο θέμα αποσπασματικά και μόνο στο πλαίσιο των επιπτώσεων της δήλωσης αυτή στο ενεργειακό πλάνο της χώρας και στις προοπτικές των ενεργειακών εταιριών που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα ,και προσβλέπουν στις εξορύξεις ως αναπτυξιακή προοπτική.
Τα media -ούτε τα αντιπολιτευτικά- δεν ανέδειξαν την ταύτιση των δηλώσεων Δένδια με τις δηλώσεις του Γιάνη Βαρουφάκη, που εστιάζει στην περιβαλλοντική καταστροφή και το υψηλό κόστος.
Η στάση αυτή δημιουργεί ερωτηματικά για το ενδεχόμενο να μην υπήρχε εξ αρχής πραγματικό πλάνο εξορύξεων, αλλά να επρόκειτο για τακτικισμό προκειμένου να διευρυνθεί η διαπραγματευτική ατζέντα ευθυγραμμιζόμενη με το γεωοικονομικό και ενεργειακό δόγμα Τραμπ. Συνεπώς, η υπαναχώρηση της Ελλάδας από τα ανακοινωθέντα σχέδια ενδέχεται να αποτελεί συνεπακόλουθο της αλλαγής του δόγματος των ΗΠΑ στην περιοχή της MENA.
Πότε, πού και γιατί
Χρονικά, οι δηλώσεις του Νίκου Δένδια για αλλαγή της ενεργειακής στρατηγικής της Ελλάδας και την επανεστίαση στον Τουρισμό, ακολουθούν τη συνάντηση με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Άγκυρα, προηγούνται τις άτυπης πενταμερούς διάσκεψης για το Κυπριακό και της επικείμενης νέας συνάντησης με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών.
Η επιλογή της Σαουδικής Αραβίας ως καλύτερο φόρουμ για τη δήλωση αυτή, έχει τη δική του σημειολογική αξία. Ο Νίκος Δένδιας επέλεξε χώρα που βρίσκεται σε παραδοσιακό ανταγωνισμό με την Τουρκία, έχει ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με τις ΗΠΑ και παίζει καταλυτικό ρόλο στην περιοχή. Επίσης, κρίθηκε ότι μια δήλωση για τα ενεργειακά εκεί, με περιορισμένη και ελεγχόμενη δημοσιογραφική κάλυψη από την Ελλάδα θα περιόριζε τον αντίκτυπο στο εσωτερικό. Γι αυτό άλλωστε το ΥΠΕΞ δεν ανάρτησε την απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης του Νίκου Δένδια.
Στο μεταξύ, από τις δηλώσεις Δένδια για τους υδρογονάνθρακες της Μεσογείου μέχρι σήμερα έχουν μεσολαβήσει ουκ ολίγες συναντήσεις και παρασκηνιακές διαβουλεύσεις, με επίκεντρο την περιοχή της MENA. Στο ευρύτερο πλαίσιο τοποθετούνται οι προστριβές και εν τέλει η επίλυση διαφορών οριοθέτησης και ερμηνειών με την Αίγυπτο.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι δηλώσεις Δένδια αποτελούν ενδεχομένως προϊόν πολιτική συναντίληψης της κυβέρνησης με την αξιωματική αντιπολίτευση ή ακόμα και με το σύνολο της. Η κυβερνητική σιωπή δείχνει πως ούτε ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιχειρεί ή επιθυμεί να διαφοροποιηθεί από αυτές.
Η στάση των εταιριών
Τα δεδομένα δεν είναι ευοίωνα. Πρώτη αποχώρησε από τα project η Repsol ενώ ΕΛΠΕ και Energean επανεξετάζουν τη στάση τους. Σιγή ιχθύος τηρεί η αμερικανική Exxon, η οποία εκφράζεται ούτως άλλως από τον εκάστοτε πρέσβη των ΗΠΑ. Επίσης, στο ψυγείο -αν όχι στην κατάψυξη- έχει μπει και η πρωτοβουλία ενοποίησης μικρών ενεργειακών εταιριών υπό την ομπρέλα ισραηλινής εταιρίας, ρόλο που υπό προϋποθέσεις προαλειφόταν να παίξει η Energean.
Ειδικά σε κάποιες χερσαίες περιοχές, όπως οι παραχωρήσεις στη Δυτική Ελλάδα (ΒΔ Πελοπόννησος, Αιτωλοακαρνανία και Άρτα Πρέβεζα), όπου οι έρευνες ακόμη δεν έχουν ουσιαστικά ξεκινήσει και υπάρχουν σημαντικές γραφειοκρατικές καθυστερήσεις για την έκδοση των απαραίτητων αδειών αλλά και τοπικές αντιδράσεις, η ζυγαριά φαίνεται να κλίνει προς την αποχώρηση.
Τα μηνύματα
Η τιμή του πετρελαίου έχει τώρα -μετά την εκλογή Μπάιντεν- ανατιμηθεί. Νωρίτερα, κατά τα χρόνια του Τραμπ η τάση ήταν σταθεροποιητική ή ακόμα και πτωτική. Η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, η αύξηση παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ και η προσπάθεια των ΗΠΑ να αναδειχθούν και να παίξουν ρόλο ως εξαγωγικός παίχτης στο πετρέλαιο, είχαν διαφοροποιήσει δυναμικά τις ισορροπίες. Έτσι, παρά την απουσία της Βενεζουέλας και της Λιβύης από το διεθνές -νόμιμο- εμπόριο πετρελαίου, το κενό υπερκαλυπτόταν. Τώρα, παρά την ύφεση των εντάσεων στις δύο χώρες και την μερική αποκατάσταση των εξαγωγών τους, η τιμή ανεβαίνει.
Σε όλο τον κόσμο, λόγω της κρίσης της πανδημίας, αλλά και της γενικότερης πράσινης στροφής του ενεργειακού τομέα, οι εταιρίες του πετρελαϊκού κλάδου αναθεωρούν τα επενδυτικά τους πλάνα, ακυρώνουν ερευνητικά προγράμματα ιδίως σε νέες περιοχές και κατευθύνουν τις επενδύσεις τους προς την ανανεώσιμη ενέργεια.
Αυτό επισήμανε και σε δηλώσεις του ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα στις 27 Φεβρουαρίου, τις οποίες ανέδειξε το Crisis Monitor ως μήνυμα στροφής της ενεργειακής πολιτικής και εγκατάλειψης του project των εξορύξεων.
Στο μεταξύ, μέσα από διαρροές, το υπουργείο Άμυνας της Ελλάδας ανακοίνωσε την εγκατάλειψη του σχεδιασμού για τη δημιουργία νέου-δεύτερου ναυστάθμου στην Κρήτη καθώς και την ιδέα για στόλο Μεσογείου.
Η πορεία του πετρελαίου
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι η τιμή πετρελαίου έχει ενισχυθεί κατά 88,3% το τελευταίο έτος και κυρίως μετά την εκλογή του Τζο Μπάιντεν. Το οξύμωρο είναι ότι η τιμή του πετρελαίου ανεβαίνει καθώς οι ηγέτες διακηρύσσουν την προσπάθεια απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και προάγουν ενεργά τις ανανεώσιμες πηγές. Αντιστρόφως, η τιμή υποχωρούσε όσο ο Τραμπ υπονόμευε τις ΑΠΕ και αδειοδοτούσε εχθρικά προς το περιβάλλον έργα.
