Ο ανεξάρτητος, κεντρώος δήμαρχος του Βουκουρεστίου κέρδισε τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Ρουμανία την Κυριακή, ανακόπτοντας την άνοδο της ακροδεξιάς που είχε εναποθέσει τις ελπίδες της στον υποστηρικτή του Ντόναλντ Τραμπ, Γκεόργκε Σιμιόν, ο οποίος διαδέχθηκε -ουσιατικά- τον Καλίν Γκεοργκέσκου που αποκλείστηκε μετά από την έρευνα για παρέμβαση ξένων δυνάμεων στις εκλογές το 2024, που οδήγησε σε ακύρωση της διαδικασίας από τη Δικαιοσύνη και προκάλεσε ακραία πολιτική και κοινωνική πόλωση.
Ο Νικουσόρ Νταν, ανεξάρτητος και πρώην παιδί-θαύμα των μαθηματικών, νίκησε τον Γκεόργκε Σιμιόν, του ακροδεξιού κόμματος «Συμμαχία για την Ένωση των Ρουμάνων» (AUR), με 54% έναντι 46%, σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα που δημοσίευσε η εκλογική αρχή της Ρουμανίας. Το Σαββατοκύριακο οι ψηφοφόροι στήριξαν φιλοευρωπαϊκούς πολιτικούς σε τρεις κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις ανά την ΕΕ. Στην Πολωνία, ο δήμαρχος της Βαρσοβίας επικράτησε του αντιπάλου του από τη λαϊκιστική δεξιά στον πρώτο γύρο και θα αναμετρηθούν στον δεύτερο γύρο των εκλογών την 1η Ιουνίου.
Ο κεντροδεξιός πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, Λουίς Μοντενέγκρο, ενίσχυσε τη στήριξή του, αν και αναμένεται να ηγηθεί ξανά μιας εύθραυστης κυβέρνησης μειοψηφίας.
Αυτά τα αποτελέσματα λειτούργησαν ως ανάχωμα στην άνοδο των δεξιών δυνάμεων που σημειώνεται σε πολλές περιοχές της Ευρώπης — και ανέδειξαν τα όρια των δεσμεύσεων προς την ιδεολογία MAGA του Τραμπ ανάμεσα στους ψηφοφόρους. Ωστόσο, μπορεί οι φιλοευρωπαϊστές να επιράτησαν τελικά, το μήνυμα όμως που εμπέμπει η ακραία πόλωση είναι ότι η Ευρώπη δεν έχει κάνει αρκετά για να αμβλύνει τις κοινωνικές αντιθέσεις, επιτρέποντας έτσι την άνοδο της Ακροδεξιάς, είτε αυτόνομα, ως ψήφο διαμαρτυρίας, είτε στο πλαίσιο πολιτικών παρεμβάσεων από τρίτους.
Η μεγαλύτερη μεγαλύτερη συμμετοχή των ψηφοφόρων των τελευταίων 25 ετών στη Ρουμανία ήταν καθοριστική για την επικράτηση του Νταν, εμποδίζοντας έναν υποψήφιο που είχε υιοθετήσει την πολιτική ρητορική του Τραμπ. Η εμφατική νίκη του Σιμιόν στον πρώτο γύρο στις 4 Μαΐου είχε οδηγήσει πολλούς να προβλέπουν ότι είχε τις καλύτερες πιθανότητες να επικρατήσει, καθώς η εκστρατεία του υπόσχονταν μια απότομη στροφή της Ρουμανίας προς τα δεξιά.
Χιλιάδες Ρουμάνοι υποστηρικτές του Νταν κατέβηκαν στους δρόμους του Βουκουρεστίου αργά την Κυριακή, κρατώντας σημαίες της ΕΕ και της Ρουμανίας και φωνάζοντας «Ρωσία μην ξεχνάς, η Ρουμανία δεν σου ανήκει».
Ο Σιμιόν παραδέχθηκε την ήττα το πρωί της Δευτέρας, δηλώνοντας ότι θα συνεχίσει να αγωνίζεται για την ελευθερία και τις αξίες της Ρουμανίας «μαζί με άλλους πατριώτες και συντηρητικούς σε όλο τον κόσμο».
Ο Νταν, πρώην ακτιβιστής με διδακτορικό στα μαθηματικά από τη Σορβόννη στο Παρίσι, αξιοποίησε την εικόνα του ως μετριοπαθούς ηγέτη σε μία περίοδο ανησυχίας μεταξύ των ψηφοφόρων ότι μια ακροδεξιά νίκη θα έβλαπτε τη χώρα και την οικονομία της. Προειδοποίησε ότι ο Σιμιόν ρισκάρει να απομονώσει τη Ρουμανία και να τερματίσει δεκαετίες ως αξιόπιστο μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.
«Το καθήκον μας είναι να αγωνιστούμε για την ενότητα της χώρας», δήλωσε ο 55χρονος Νταν σε πλήθος στο Βουκουρέστι μετά το κλείσιμο της κάλπης. «Η Ρουμανία θα περάσει μια δύσκολη περίοδο και σας ζητώ όλους να δείξετε υπομονή και ελπίδα».
Η Ρουμανία στο πολιτικό και οικονομικό μεταίχμιο
Το αποτέλεσμα στη Ρουμανία ήταν αυτό που παρακολουθούσαν πιο στενά οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, καθώς η ΕΕ προσπαθεί να διατηρήσει τη στήριξή της στην Ουκρανία και να παρουσιάσει αξιόπιστη αποτροπή προς τη Ρωσία, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ ανατρέπει τις βασικές συμμαχίες της ηπείρου.
Ο Σιμιόν, που πριν από τις εκλογές έκανε επανειλημμένα ατεκμηρίωτες καταγγελίες για παρατυπίες, αρχικά δήλωσε νικητής μετά την ανακοίνωση των exit polls — υποστηρίζοντας ότι οι ψήφοι της διασποράς θα του έδιναν προβάδισμα. Παρότι πράγματι επικράτησε εκτός συνόρων, αυτό δεν αρκούσε για να καλύψει τη διαφορά στο εσωτερικό.
Η συμμετοχή έφτασε σχεδόν το 65%, το υψηλότερο ποσοστό από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2000, όταν ο μετα-κομμουνιστής Ιον Ιλιέσκου απέκρουσε άλλη μία πρόκληση από τη δεξιά.
Πόλωση και προπαγάνδα
Ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών στη Ρουμανία διεξήχθη εν μέσω καταγγελιών για έξωθεν παρεμβάσεις στην εκλογική διαδικασία, με την κυβέρνηση να κάνει λόγο για ρωσική προπαγάνδα μέσω των social media, που οδήγησε στην ακύρωση των εκλογών προηγουμένως και την ακροδεξιά να μιλά για ποδηγέτηση της Δικαιοσύνης από την ΕΕ.
Ειδικότερα, ο δεύτερος γύρος της Κυριακής ήταν η κορύφωση μηνών αναταραχής — της σοβαρότερης πολιτικής κρίσης από την πτώση του δικτάτορα Νικολάε Τσαουσέσκου το 1989. Ήταν επανάληψη της αναμέτρησης του περασμένου έτους, όταν ένας περιθωριακός εθνικιστής σόκαρε το κατεστημένο με νίκη στον πρώτο γύρο. Αυτό οδήγησε σε κατηγορίες για ρωσική παρέμβαση και την ακύρωση των εκλογών από το ανώτατο δικαστήριο, πριν τη διεξαγωγή του δεύτερου γύρου, προκαλώντας κύματα διαδηλώσεων, κυρίως από την ακροδεξιά.
Ο υποψήφιος Καλίν Γκεοργκέσκου αποκλείστηκε από τις φετινές εκλογές, ανοίγοντας τον δρόμο για τον ηγέτη του AUR. Ο Νταν, που είχε αποκαλέσει τη νίκη Γκεοργκέσκου «αλλαγή παραδείγματος για όλους μας», αποφάσισε πέρυσι να κατέβει υποψήφιος.
Η κυβέρνηση της Ρουμανίας κατήγγειλε οργανωμένη εκστρατεία παραπληροφόρησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με στόχο την υπονόμευση της εμπιστοσύνης στις εκλογές, ιδίως με αιχμή τις διαδικασίες στο εξωτερικό. Το Υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε την Κυριακή ότι δεν υπήρξαν «σοβαρά προβλήματα», πέρα από μεμονωμένα περιστατικά.
Ήττα του πολιτικού κατεστημένου
Ο δήμαρχος του Βουκουρεστίου γίνεται ο πρώτος ανεξάρτητος που κερδίζει την προεδρία. Αν και κεντρώος, η νίκη του αποτελεί αποδοκιμασία του πολιτικού κατεστημένου. Πριν από λίγες εβδομάδες πέρασε μπροστά από τον υποψήφιο των κυβερνητικών κομμάτων, οδηγώντας στην παραίτηση του πρωθυπουργού Μαρσέλ Τσιολάκου.
Έκτοτε, ο Νταν έχει αποσπάσει σειρά υποστηρίξεων και προσελκύει χιλιάδες σε πολιτικές συγκεντρώσεις. Έγινε γνωστός από την εφηβεία του, όταν κέρδισε δύο φορές τη Διεθνή Ολυμπιάδα Μαθηματικών. Μετά από εκστρατεία κατά της διαφθοράς, εξελέγη δήμαρχος του Βουκουρεστίου το 2000, μετά από χρόνια κινητοποιήσεων ενάντια στην ανεξέλεγκτη δόμηση.
«Η φιλοευρωπαϊκή κατεύθυνση είναι η σωστή για τη Ρουμανία — και πρέπει να είμαστε στην Ευρώπη όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και πολιτικά», δήλωσε ο Φλορίν Σάντου, 38χρονος δάσκαλος που ψήφισε τον Νταν. «Η κοινωνία είναι πράγματι πολύ πολωμένη αυτή τη στιγμή, αλλά αυτό οφείλεται εν μέρει και στη ρητορική που προώθησε ο Σιμιόν».
Η ισορροπία προέδρου και πρωθυπουργού
Ο πρόεδρος της Ρουμανίας δεν είναι απλώς συμβολικό πρόσωπο. Εκπροσωπεί τη χώρα στις συνόδους της ΕΕ και του ΝΑΤΟ ως αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και έχει την εξουσία να ορίζει τον πρωθυπουργό, τον γενικό εισαγγελέα και την ηγεσία των υπηρεσιών πληροφοριών.
Η μεγαλύτερη πρόκληση του νέου αρχηγού του κράτους θα είναι η σταθεροποίηση της ρουμανικής οικονομίας ύψους 380 δισ. δολαρίων, που έχει κλονιστεί από την πολιτική αβεβαιότητα. Ο Νταν έχει δηλώσει ότι θα στηρίξει φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση, γεγονός που θα διευκολύνει τη διαμόρφωση κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.
Ο ίδιος προβάλλει το έργο του στο Βουκουρέστι, του οποίου η πιστοληπτική ικανότητα είναι τέσσερις βαθμίδες υψηλότερη από εκείνη της χώρας συνολικά. Η S&P Global Ratings προειδοποίησε τον Μάιο ότι η Ρουμανία μπορεί να χάσει την επενδυτική της βαθμίδα αν η πολιτική αναταραχή παρεμποδίσει τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος.
Ανησυχεί ο πρώτος γύρος των εκλογών στην Πολωνία
Το αποτέλεσμα ήταν λιγότερο ξεκάθαρο στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών της Πολωνίας, όπου ο κεντρώος Ραφάλ Τρζασκόφσκι, σύμμαχος του πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ, προβλέπεται να λάβει το 31,2% των ψήφων, σύμφωνα με επικαιροποιημένη έξοδο από τις κάλπες τη Δευτέρα. Ο Καρόλ Ναβρότσκι, του αντιπολιτευόμενου κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη, ακολουθεί με 29,7%.
Οι δύο υποψήφιοι θα αναμετρηθούν στον δεύτερο γύρο την 1η Ιουνίου, που θα έχει κρίσιμη σημασία για τις προσπάθειες του Τουσκ να γυρίσει σελίδα σε οκτώ χρόνια εθνικιστικής διακυβέρνησης από το Νόμος και Δικαιοσύνη.
Δεν μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση η κεντροδεξιά στην Πορτογαλία
Ο κυβερνητικός συνασπισμός του Μοντενέγκρο αύξησε το ποσοστό του στην Πορτογαλία, όμως τα κέρδη δεν ήταν αρκετά για να εξασφαλίσει απόλυτη πλειοψηφία, λόγω της ανόδου του ακροδεξιού κόμματος Chega. Το Chega ενδέχεται να ξεπεράσει τους Σοσιαλιστές και να γίνει η δεύτερη μεγαλύτερη κοινοβουλευτική δύναμη. Τα δύο κόμματα ισοβαθμούν προς το παρόν με 58 έδρες, ενώ απομένει η κατανομή τεσσάρων ακόμα.
