Η Κίνα ήρε τους περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών και τεχνολογιών στρατιωτικής χρήσης για 28 αμερικανικές εταιρίες, μόλις δύο ημέρες μετά από τη σημαντική συμφωνία ΗΠΑ–Κίνας για προσωρινή μείωση των δασμών.
Η Συμφωνία της Γενεύης, που επετεύχθη στις 12 Μαΐου, προβλέπει τρίμηνη παύση μέτρων και αμοιβαία μείωση δασμών κατά 115 ποσοστιαίες μονάδες, σηματοδοτώντας την πρώτη ουσιαστική αποκλιμάκωση στον εν εξελίξει εμπορικό πόλεμο.
Το υπουργείο Εμπορίου της Κίνας επιβεβαίωσε την απόφαση, η οποία τίθεται σε ισχύ από την Τετάρτη, επιτρέποντας στους εξαγωγείς να υποβάλουν αιτήσεις για άδειες και να επαναλάβουν τις αποστολές εντός του 90ημέρου. Η εξέλιξη αυτή ακολουθεί μια περίοδο οξυμένων εντάσεων, κατά την οποία οι ΗΠΑ είχαν επιβάλει δασμούς που άγγιζαν το 245%, ενώ η Κίνα είχε απαντήσει με απαγόρευση εξαγωγών σπάνιων γαιών, πλήττοντας απευθείας 28 αμερικανικές εταιρίες τεχνολογίας και άμυνας.
Τα επηρεαζόμενα υλικά — καίρια για την παραγωγή μικροτσίπ, ηλεκτρικών οχημάτων και στρατιωτικής τεχνολογίας — περιλαμβάνουν το σάμαριο, το γαδολίνιο και το δυσπρόσιο. Ως περαιτέρω ένδειξη της αποκατάστασης των διμερών σχέσεων, η Κίνα ανακοίνωσε επίσης προσωρινή άρση απαγορεύσεων στο εμπόριο και τις επενδύσεις για 17 αμερικανικές εταιρίες, χαρακτηρίζοντας τις τελευταίες εξελίξεις ως πιθανή επανεκκίνηση των σινο-αμερικανικών σχέσεων.
Auditor’s note: Υπολογισμένη παύση όχι υποχώρηση
Η υποχώρηση αυτή συνιστά μια υπολογισμένη παύση και όχι πλήρη άρση των περιορισμών. Η Κίνα διατηρεί το καθεστώς αδειοδότησης και μπορεί να επαναφέρει πλήρως τους περιορισμούς μόλις λήξει το τρίμηνο. Για τις ΗΠΑ, το επεισόδιο υπογραμμίζει τη βαθιά δομική εξάρτηση της χώρας από την Κίνα: η εγχώρια δυνατότητα διαχωρισμού βαρέων σπάνιων γαιών παραμένει σε εμβρυακό στάδιο, με την αναμενόμενη παραγωγή για το 2025 να μην ξεπερνά το 1% της κινεζικής.
Γεωπολιτικό πλαίσιο
Η χρήση των σπάνιων γαιών από την Κίνα ως διαπραγματευτικό όπλο αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα στρατηγικής μέσω πόρων (resource statecraft). Στοχεύοντας υλικά ζωτικής σημασίας για τα αμερικανικά οπλικά συστήματα — όπως τα μαχητικά F‑35, οι πύραυλοι Tomahawk και τα υποβρύχια — το Πεκίνο καταδεικνύει την πρόθεσή του να χρησιμοποιήσει οικονομικά μέσα για την προώθηση γεωστρατηγικών του στόχων.
Για την Ουάσιγκτον, το γεγονός αυτό λειτουργεί ως καμπανάκι κινδύνου: παρά τις επενδύσεις άνω των $400 εκατ. από το Υπουργείο Άμυνας και τις επιχορηγήσεις σε εταιρίες όπως οι MP Materials και Lynas USA, οι ΗΠΑ παραμένουν εκτός χρονοδιαγράμματος ως προς την επίτευξη πλήρους αυτάρκειας στην αλυσίδα σπάνιων γαιών μέχρι το 2027. Η προσωρινή αναστολή προσφέρει ανακούφιση αλλά δεν μεταβάλλει τη θεμελιώδη ανισορροπία ισχύος.
Γεωοικονομικό πλαίσιο
Πέραν της γεωπολιτικής, οι σπάνιες γαίες βρίσκονται στον πυρήνα της οικονομικής ανταγωνιστικότητας και της βιομηχανικής στρατηγικής. Ο πλήρης έλεγχος της Κίνας — από την εξόρυξη έως την παραγωγή μαγνητών — αποτελεί καρπό δεκαετιών κρατικών επενδύσεων, χαλαρών περιβαλλοντικών ρυθμίσεων και κλίμακας που δύσκολα μπορούν να ανταγωνιστούν οι δυτικές εταιρίες.
Η απάντηση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους (Αυστραλία, Ιαπωνία κ.ά.) εστιάζει σε νομοθετικά κίνητρα (IRA, CHIPS Act), άμεση κρατική χρηματοδότηση και διεθνείς συμπράξεις. Ωστόσο, πρόκειται για αντιδραστικές πολιτικές που ακόμη βρίσκονται σε αρχικό στάδιο, με περιβαλλοντικά, ρυθμιστικά και επενδυτικά εμπόδια. Η επίτευξη γεωοικονομικής ανθεκτικότητας θα απαιτήσει μακροχρόνια πολιτική βούληση και συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
