Την αναθεώρηση της πιθανότητας πραγμάτωσης των κορυφαίων κινδύνων διεθνώς ανακοίνωσε η BlackRock στα τέλη Απριλίου, επιβεβαιώνοντας τη δραστική αλλαγή του παγκόσμιου γεωπολιτικού και γεωοικονομικού σκηνικού εξαιτίας του… Trump. 2.0, προβλέποντας τώρα παρατεταμένη αβεβαιότητα, ενώ απορρίπτει την προοπτική επίτευξης συμφωνίων των ΗΠΑ με ΕΕ και Κίνα εντός των 90 ημερών…
Στην πραγματικότητα, η BlackRock σκιαγραφεί ένα εντελώς ρευστό και αβέβαιο γεωπολιτικό και γεωοικονομικό σκηνικό, με απίστευτη αβεβαιότητα, κάνει λόγο για αλλαγή θεμελιακού δόγματος των ΗΠΑ και ρόλου στη διεθνή σκηνή, που ασχέτως τελικού αποτελέσματος -που δεν το βλέπει άμεσα- οδηγεί σε εκ βάθρων αναθεώρηση του κόσμου όπως τον ξέραμε. Η ένταση των κρίσεων και η αντίδραση των αγορών δεν μπορούν να προβλευθούν με ασφάλεια.
Από την ανάλυση φαίνεται ότι η BlackRock ενστερνίζεται το ρητό των Κινέζων: “Ζούμε σε ενδιαφέροντες καιρούς”…
Η δεύτερη θητεία Τραμπ έχει ήδη ξεκινήσει δυναμικά, ενεργοποιώντας μια αλυσίδα γεωπολιτικών και γεωοικονομικών εξελίξεων που αναμορφώνουν το διεθνές περιβάλλον με ταχείς ρυθμούς. Οι αναλυτές του Crisis Monitor επισημαίνουν έξι βασικά σενάρια κινδύνου που αξιολογούνται ως υψηλής πιθανότητας υλοποίησης, με πιθανές καταλυτικές συνέπειες σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τα τελευταία 80 χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονταν στο επίκεντρο της γεωπολιτικής σκηνής: ως οικονομικός σταθεροποιητής και πάροχος παγκόσμιων δημόσιων αγαθών. Με τη νέα κυβέρνηση πλέον στην εξουσία, παρατηρούμε μια θεμελιωδώς διαφορετική αντίληψη και προσέγγιση. Το 2025 ενδέχεται να αποδειχθεί σημείο καμπής, όπως το 1945 μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το 1989 μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Οι προοπτικές από εδώ και πέρα παραμένουν βαθιά αβέβαιες.
Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ γίνεται πάλι καταλύτης εξελίξεων. Η συνολική εικόνα δεν παραπέμπει σε μεμονωμένες κρίσεις, αλλά σε ενιαία τροχιά αποσταθεροποίησης με σοβαρές πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές επιπτώσεις.
Παγκόσμιος εμπορικός προστατευτισμός
Οι δασμοί αυξάνονται δραματικά για τα προϊόντα που εισέρχονται στις ΗΠΑ, επηρεάζοντας αρνητικά τις μακροοικονομικές προοπτικές.
Εκτίμηση κινδύνου: Υψηλή
Από την Ημέρα Ορκωμοσίας, η δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ έχει προβεί σε μια σειρά ενεργειών που στοχεύουν στη θεμελιώδη αναδιαμόρφωση των σχέσεων των ΗΠΑ με τον υπόλοιπο κόσμο, γεωπολιτικά και οικονομικά. Το εμπόριο και οι δασμοί βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας. Συνολικά, οι εμπορικές ενέργειες της κυβέρνησης Τραμπ συνιστούν τα πιο σημαντικά βήματα προς τον προστατευτισμό που έχουν γίνει από τις ΗΠΑ εδώ και περίπου έναν αιώνα, φέρνοντας τον μέσο αποτελεσματικό δασμό κοντά στο 20% — το υψηλότερο επίπεδο από τη δεκαετία του 1930. Οι δασμοί που φτάνουν ακόμη και το 145% για την Κίνα έχουν χαρακτηριστεί μη βιώσιμοι από την ίδια την κυβέρνηση και είναι πιθανό να μειωθούν, χωρίς ωστόσο να αναιρείται ο στρατηγικός στόχος των ΗΠΑ να αποσυνδεθούν και να απομονώσουν την Κίνα. Κατά την εκτίμησή μας, η μακρόχρονη εμπορική διαμάχη ΗΠΑ–Κίνας ενέχει τον κίνδυνο να εξελιχθεί σε ευρύτερη οικονομική ή και χρηματοοικονομική σύγκρουση. Οι ΗΠΑ θα επιδιώξουν —και ίσως καταφέρουν— να συνάψουν διμερείς εμπορικές συμφωνίες με ορισμένους από τους βασικότερους εμπορικούς τους εταίρους, αλλά η επίτευξη σημαντικού αριθμού διαρκών συμφωνιών εντός 90 ημερών αποτελεί πρόκληση. Δεν αναμένουμε την επίτευξη οριστικών συμφωνιών με την ΕΕ ή την Κίνα κατά τη διάρκεια αυτού του διαστήματος.
Περιφερειακός πόλεμος στη Μέση Ανατολή
Η περιφερειακή σύγκρουση κλιμακώνεται, απειλώντας κρίσιμες ενεργειακές υποδομές και αυξάνοντας τη μεταβλητότητα.
Εκτίμηση κινδύνου: Υψηλή
Εύθραυστες συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός έχουν καταρρεύσει μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς στη Γάζα και τελούν υπό πίεση με τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Το Ισραήλ έχει ξεκινήσει εκ νέου χερσαία και αεροπορική επιχείρηση στη Γάζα, ελέγχοντας πλέον πάνω από το 50% της περιοχής. Στον Λίβανο, τόσο το Ισραήλ όσο και η Χεζμπολάχ αλληλοκατηγορούνται για παραβιάσεις. Οι Χούθι από την Υεμένη έχουν επίσης ξαναρχίσει τις επιθέσεις κατά ισραηλινών και αμερικανικών στόχων, οδηγώντας στις μεγαλύτερες αμερικανικές αντεπιθέσεις μέχρι σήμερα. Το Ιράν και οι σύμμαχοί του παραμένουν σημαντικά αποδυναμωμένοι, ενώ η Τεχεράνη είναι στην πιο αδύναμη θέση εδώ και δεκαετίες. Οι ΗΠΑ και το Ιράν εργάζονται προς επίτευξη νέας πυρηνικής συμφωνίας, ενώ ο Πρόεδρος Τραμπ απειλεί με στρατιωτική δράση αν το Ιράν δεν διαπραγματευτεί. Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα των τελευταίων δεκαετιών στην περιοχή – και σοβαρό πλήγμα για το Ιράν και τη ρωσική επιρροή στη Μέση Ανατολή. Παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις στη Συρία και σημειώνουμε πως ο Πρόεδρος Τραμπ προγραμματίζει επίσκεψη στον Περσικό Κόλπο στα μέσα Μαΐου.
Στρατηγικός ανταγωνισμός ΗΠΑ–Κίνας
Οι εντάσεις κλιμακώνονται ουσιαστικά λόγω Ταϊβάν ή Νότιας Σινικής Θάλασσας.
Εκτίμηση κινδύνου: Υψηλή
Οι σχέσεις ΗΠΑ–Κίνας βρίσκονται στο δυσκολότερο σημείο από το 1979. Η ομάδα εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ έχει ξεκάθαρα επιθετική στάση απέναντι στην Κίνα και επιδιώκει τον περιορισμό της στον Ινδο-Ειρηνικό. Οι στρατιωτικές εντάσεις είναι πιθανό να ενταθούν. Η Κίνα συνεχίζει μεγάλης κλίμακας ναυτικές ασκήσεις γύρω από την Ταϊβάν (πρόσφατα στις αρχές Απριλίου). Στη Νότια Σινική Θάλασσα, οι προστριβές με τις Φιλιππίνες δημιουργούν σοβαρό κίνδυνο ατυχήματος ή παρερμηνείας. Ο Αμερικανός Υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ επισκέφθηκε πρόσφατα τη Μανίλα, δηλώνοντας ότι οι ΗΠΑ θα «διπλασιάσουν» τη στρατιωτική τους συνεργασία. Ένας νέος τομέας ρίσκου είναι η πυρηνική στρατηγική, καθώς η Κίνα επιδιώκει να φτάσει ΗΠΑ και Ρωσία σε αριθμό επιχειρησιακών πυρηνικών όπλων έως το τέλος της δεκαετίας.
Παγκόσμια τεχνολογική αποσύνδεση
Η αποσύνδεση ΗΠΑ–Κίνας στην τεχνολογία επιταχύνεται σημαντικά.
Εκτίμηση κινδύνου: Υψηλή
Η τεχνητή νοημοσύνη βρίσκεται στο επίκεντρο του στρατηγικού ανταγωνισμού ΗΠΑ–Κίνας. Η κυβέρνηση Τραμπ θεωρεί την υπεροχή στην ΑΙ κρίσιμη για την εθνική και οικονομική ασφάλεια και προσεγγίζει τη σύγκρουση ως μηδενικού αθροίσματος. Η στρατηγική περιλαμβάνει περιορισμό της πρόσβασης της Κίνας σε τεχνολογία αιχμής και ενίσχυση της αμερικανικής κυριαρχίας στο πεδίο — παρότι οι δασμοί ενδέχεται να αυξήσουν το κόστος εισροών. Αναμένουμε έμφαση σε ελέγχους εξαγωγών (πρόσφατα συμπεριλήφθηκαν τα τσιπ NVIDIA H20), ασφάλεια δεδομένων και ολοένα και περισσότερο στον τομέα της βιοτεχνολογίας. Η Εθνική Επιτροπή Ασφάλειας για την Αναδυόμενη Βιοτεχνολογία κάλεσε πρόσφατα το Κογκρέσο να επεκτείνει τους ελέγχους εξαγωγών και τους περιορισμούς στις εξερχόμενες επενδύσεις. Αναμένουμε επίσης απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ έως τις 15 Μαΐου για τον Κανονισμό Διάχυσης ΑΙ (AI Diffusion Rule), ένα παγκόσμιο πλαίσιο που προτάθηκε από τον Μπάιντεν για τον έλεγχο της διάθεσης προηγμένων τσιπ.
Μεγάλης κλίμακας κυβερνοεπιθέσεις
Κυβερνοεπιθέσεις προκαλούν διαρκείς διαταραχές σε κρίσιμες υποδομές.
Εκτίμηση κινδύνου: Υψηλή
Η αυξανόμενη γεωπολιτική αντιπαλότητα οδηγεί σε αύξηση της κλίμακας και πολυπλοκότητας των κυβερνοεπιθέσεων. Η ΑΙ επιτρέπει πλέον την ανάπτυξη πιο ευέλικτων και καταστροφικών μορφών κακόβουλου λογισμικού, καθιστώντας τα παραδοσιακά εργαλεία ασφαλείας αναποτελεσματικά. Η ανάπτυξη νέων ΑΙ μοντέλων αυξάνει τους κινδύνους παραβίασης και χειραγώγησης, γεγονός που προκαλεί ανησυχία σε κύκλους εθνικής ασφάλειας. Οι κρατικά υποστηριζόμενες επιθέσεις αυξάνονται, στοχεύοντας κυρίως την πολιτική κατασκοπεία, κρίσιμες υποδομές και κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας σε βιομηχανική κλίμακα. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της CrowdStrike για το 2025, ορισμένοι κρίσιμοι κλάδοι κατέγραψαν αύξηση 300% σε στοχευμένες επιθέσεις. Εστιάζουμε επίσης στις απειλές κατά υποδομών cloud και στην πιθανή κλιμάκωση των κυβερνοκινδύνων σε εμπόλεμες ζώνες και εκλογικές περιόδους.
Μεγάλης κλίμακας τρομοκρατική επίθεση
Μια τρομοκρατική επίθεση προκαλεί σημαντικές απώλειες ζωών και εμπορική διαταραχή.
Εκτίμηση κινδύνου: Υψηλή
Η απειλή τρομοκρατίας κατά των αμερικανικών συμφερόντων παραμένει εξαιρετικά υψηλή. Η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος έχουν δείξει συνεχή πρόθεση να εκτελούν και να εμπνέουν επιθέσεις, όπως φάνηκε στην επίθεση του Ιανουαρίου στη Νέα Ορλεάνη. Κίνδυνοι προκύπτουν από την αστάθεια στο Σαχέλ, την επανενεργοποίηση εξτρεμιστικών οργανώσεων στη Μέση Ανατολή και τη δράση μεμονωμένων ατόμων. Μας ανησυχεί επίσης η χρήση νέων τεχνολογιών, όπως drones και 3D printing. Ο Τραμπ χαρακτήρισε μεξικανικά καρτέλ ναρκωτικών ως τρομοκρατικές οργανώσεις και χρησιμοποίησε τον χαρακτηρισμό ως βάση για πολιτικές μετανάστευσης. Επανέφερε επίσης τους Χούθι στον κατάλογο ξένων τρομοκρατικών οργανώσεων τον Ιανουάριο. Η συνεχιζόμενη εκστρατεία αεροπορικών επιθέσεων των ΗΠΑ είναι η πιο επιθετική στρατιωτική ενέργεια της νέας κυβέρνησης μέχρι σήμερα.
Σύγκρουση Ρωσίας–ΝΑΤΟ
Ο πόλεμος στην Ουκρανία παρατείνεται, αυξάνοντας τον κίνδυνο γεωγραφικής επέκτασης.
Εκτίμηση κινδύνου: Μεσαία
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι η μεγαλύτερη στρατιωτική σύγκρουση στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία άρχισαν απευθείας διαπραγματεύσεις τον Ιανουάριο. Οι ΗΠΑ πρότειναν μια συμφωνία ανταλλαγής γης με ειρήνη, αλλά παραμένουν αγκάθια όπως η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, η ένταξη στο ΝΑΤΟ και οι εγγυήσεις ασφάλειας. Εκτιμούμε ότι είναι δύσκολο να επιτευχθεί τελική συμφωνία, λόγω αντικρουόμενων στόχων όλων των εμπλεκομένων. Οι χαμηλότερες τιμές πετρελαίου λόγω πολιτικών των ΗΠΑ και επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας ενδέχεται να πιέσουν τη ρωσική οικονομία. Εν τω μεταξύ, ο πόλεμος παραμένει αιματηρός και εξαντλητικός, με τις ρωσικές δυνάμεις να σημειώνουν αργή πρόοδο.
Πολιτική κρίση σε αναδυόμενες αγορές
Η αυξημένη παγκόσμια κατακερματισμένη τάξη πιέζει τα θεσμικά συστήματα των αναδυόμενων αγορών.
Εκτίμηση κινδύνου: Μεσαία
Καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει μια νέα εποχή εμπορικών συγκρούσεων (βλ. παραπάνω), οι αναδυόμενες οικονομίες θα έχουν διαφορετικές επιδόσεις ανάλογα με τη δομή τους και τις εμπορικές τους σχέσεις. Οι εξαγωγικές οικονομίες θα δεχτούν τη μεγαλύτερη πίεση, με τις ισοτιμίες να λειτουργούν ως μηχανισμός προσαρμογής. Πολλές χώρες προσπαθούν να αποφύγουν την αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ και επιδιώκουν ταχείες συμφωνίες. Οι οικονομίες της ΝΑ Ασίας βρίσκονται σε δύσκολη θέση λόγω σχέσεων με Κίνα, εξάρτησης από ΗΠΑ και έκθεσης σε δασμούς. Η Λατινική Αμερική βρίσκεται σε καλύτερη θέση. Η εξαγωγή κινεζικής πλεονάζουσας παραγωγής συνεχίζει να αποτελεί ανησυχία.
Σύγκρουση με Βόρεια Κορέα
Η Βόρεια Κορέα συνεχίζει το πυρηνικό της πρόγραμμα και πραγματοποιεί προκλητικές ενέργειες.
Εκτίμηση κινδύνου: Μεσαία
Η Πιονγκγιάνγκ έχει κλιμακώσει την ένταση στην περιοχή, αποκηρύσσοντας την επανένωση με τη Νότια Κορέα και στηρίζοντας στρατιωτικά τη Ρωσία στην Ουκρανία. Το πυρηνικό της πρόγραμμα συνεχίζεται χωρίς διακοπή. Ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι θα προσπαθήσει να επικοινωνήσει με τον Κιμ Γιονγκ Ουν, ενώ νίκη του κεντροαριστερού κόμματος στη Σεούλ ίσως επανεκκινήσει τη διπλωματία. Η Πιονγκγιάνγκ είναι ενισχυμένη από τη συνεργασία της με Ρωσία και Κίνα και πιθανώς λιγότερο διατεθειμένη να προσεγγίσει τις ΗΠΑ.
Κατακερματισμός της Ευρώπης
Ασθενής ανάπτυξη, επίμονες πληθωριστικές πιέσεις και ενεργειακή επισφάλεια προκαλούν άνοδο του λαϊκισμού.
Εκτίμηση κινδύνου: Χαμηλή
Οι σχέσεις ΗΠΑ–ΕΕ έχουν αναδιαταραχθεί πλήρως. Οι ΗΠΑ δεν θεωρούν πλέον την Ευρώπη πρωταρχική προτεραιότητα, έχουν επιβάλει δασμούς και επιδιώκουν διμερή σχέση με τη Ρωσία. Η ΕΕ επιδιώκει αυτόνομη αμυντική ικανότητα και επιταχυνόμενη οικονομική μεταρρύθμιση. Η Γερμανία ανακοίνωσε σημαντικές επενδύσεις και η ΕΕ παρουσίασε μέτρα ενίσχυσης αμυντικών δαπανών. Η Ευρώπη αντέδρασε ενιαία στους δασμούς Τραμπ σε χάλυβα και αλουμίνιο (25%), αλλά η διαπραγμάτευση βρίσκεται σε εξέλιξη. Η διάρρηξη των διατλαντικών σχέσεων ενδέχεται να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη αποσύνθεση – τόσο εντός της ΕΕ όσο και μεταξύ κυβερνήσεων που αποδυναμώθηκαν μετά τις εκλογές του 2024.
