Αλματώδη αύξηση της ζήτησης ενέργειας, ραγδαία αύξηση της ηλεκτρικής και εκθετική αύξηση της πυρηνικής ενέργειας στο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής καταγράφει έκθεση Global Energy Review 2025 του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA), σημειώνοντας την επιδείνωση της βελτιστοποίησης της ενεργειακής απόδοσης.
Το 2024, το παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα κατέγραψε σημαντική και ταχύτερη μεταβολή, με τη συνολική ενεργειακή ζήτηση να αυξάνεται κατά 2,2% – πολύ πάνω από τον μέσο ετήσιο ρυθμό της προηγούμενης δεκαετίας (1,3%), σύμφωνα με την έκθεση Global Energy Review 2025 του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA). Η άνοδος αυτή τροφοδοτήθηκε από ακραία καιρικά φαινόμενα, εντεινόμενη ηλεκτροκίνηση και την ψηφιοποίηση της οικονομίας.
Παρότι η παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση επιταχύνεται, η απόσταση από τους κλιματικούς στόχους παραμένει μεγάλη. Οι υποδομές, οι επενδύσεις και οι πολιτικές οφείλουν να συμβαδίσουν, ειδικά στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπου θα κριθεί τελικά η παγκόσμια έκβαση των εκπομπών.
Η παγκόσμια ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια αυξήθηκε κατά 4,3%, σπάζοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ και ξεπερνώντας τόσο την αύξηση του ΑΕΠ (3,2%) όσο και τη συνολική ενεργειακή ζήτηση. Το φαινόμενο αυτό αντικατοπτρίζει μια βαθιά διαρθρωτική μετατόπιση της οικονομικής δραστηριότητας προς πιο ηλεκτροβόρους τομείς.
Η αύξηση της ζήτησης ενέργειας κατά 2,2%, υπερβαίνοντας κατά πολύ τον μέσο όρο της προηγούμενης δεκαετίας (1,3%), συνιστά ένα καμπανάκι κινδύνου για τις προοπτικές της απανθρακοποίησης.
Η ενεργειακή μετάβαση επιταχύνεται, αλλά δεν κατορθώνει ακόμη να αντισταθμίσει την αυξανόμενη ζήτηση που τροφοδοτείται από:
-
Την ηλεκτροποίηση της βιομηχανίας και των μεταφορών.
-
Την ψηφιοποίηση (data centers, AI).
-
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία ευθύνονται για το 15-20% της αύξησης στη ζήτηση ρεύματος και φυσικού αερίου.
Η ηλεκτρική ενέργεια αποτέλεσε τον κύριο πυλώνα ανάπτυξης, με 4,3% αύξηση, καλύπτοντας το 60% της συνολικής αύξησης στη ζήτηση ενέργειας. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει τον βαθύ μετασχηματισμό του ενεργειακού μείγματος.
Κύριοι παράγοντες:
- Εκτεταμένη χρήση κλιματιστικών λόγω ρεκόρ θερμοκρασιών.
- Ραγδαία άνοδος των ηλεκτρικών οχημάτων (άνω των 17 εκατ. πωλήσεων).
- Εκρηκτική ανάπτυξη data centers, με 15 GW προστιθέμενης ισχύος.
- Επέκταση της ηλεκτροκίνησης στη βιομηχανία και στην κατασκευή.
Το 60% της συνολικής αύξησης στη ζήτηση ενέργειας το 2024 αποδίδεται στην ηλεκτρική ενέργεια.
Η γεωγραφική κατανομή της ενεργειακής ζήτησης καταδεικνύει την ηγεμονία των αναδυόμενων οικονομιών, οι οποίες αντιπροσώπευσαν πάνω από το 80% της παγκόσμιας αύξησης. Η Κίνα παρέμεινε ο μεγαλύτερος μονοψήφιος συνεισφέρων σε απόλυτους αριθμούς, παρά την επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της ζήτησης σε λιγότερο από 3% (από 6% το 2023). Η Ινδία κατέλαβε τη δεύτερη θέση σε αύξηση ενεργειακής ζήτησης, ξεπερνώντας όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες μαζί, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσίασαν ήπια αλλά αξιοσημείωτη ανάκαμψη, επιστρέφοντας σε θετικούς ρυθμούς μετά από χρόνια πτώσης. Στον αντίποδα, η Ιαπωνία συνέχισε την πτωτική πορεία της (-1,2%), σε πλήρη ευθυγράμμιση με τις μακροχρόνιες δημογραφικές και οικονομικές τάσεις.
Παράλληλα, το ενεργειακό μείγμα μετατοπίζεται αλλά δεν ανατρέπεται. Η ζήτηση πετρελαίου επιβραδύνθηκε σημαντικά (+0,8%), υποχωρώντας για πρώτη φορά κάτω από το 30% της παγκόσμιας ενεργειακής κατανάλωσης, ενώ η ζήτηση για φυσικό αέριο σημείωσε τη μεγαλύτερη αύξηση μεταξύ των ορυκτών καυσίμων (+2,7%). Ο άνθρακας, παρά τις πιέσεις, παρέμεινε ισχυρός στην Ασία, υποβοηθούμενος από τις ακραίες θερμοκρασίες. Ο ηλεκτρισμός, οδηγούμενος από τη βιομηχανική ηλεκτροκίνηση, τα data centers (+20% παγκόσμιας ισχύος), και την αυξημένη ζήτηση για ψύξη, ενίσχυσε την εξάρτηση από ΑΠΕ και πυρηνικά, τα οποία κάλυψαν το 80% της αύξησης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, συμβάλλοντας στο 40% της συνολικής παραγωγής για πρώτη φορά στην ιστορία. Ωστόσο, οι εκπομπές CO₂ έφτασαν σε νέο υψηλό, αν και ο ρυθμός αύξησης τους επιβραδύνθηκε (+0,8%), επιβεβαιώνοντας τη δυσκολία πλήρους αποσύνδεσης της οικονομικής ανάπτυξης από την ενεργειακή κατανάλωση.
Auditor’s Note: Ενεργειακή Απόδοση υπό Πίεση
Η ενεργειακή ένταση της οικονομίας, βασικός δείκτης αποδοτικότητας χρήσης ενέργειας, συνέχισε την πτωτική της πορεία το 2024, υποδηλώνοντας διαρθρωτικές δυσκολίες στον έλεγχο της ενεργειακής κατανάλωσης σε σχέση με την οικονομική ανάπτυξη. Ειδικότερα, μετά από μια περίοδο βελτίωσης με μέσο ετήσιο ρυθμό 2% (2010-2019), ο δείκτης επιβραδύνθηκε στο 1,2% (2019-2023) και υποχώρησε περαιτέρω στο 1% το 2024.
Οι κύριες αιτίες αυτής της επιβράδυνσης περιλαμβάνουν:
-
Επενδυτικά και βιομηχανικά προγράμματα υψηλής ενεργειακής έντασης στις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες, όπως η Κίνα και η Ινδία, στο πλαίσιο των μετα-πανδημικών ανακάμψεων.
-
Αυξημένη ζήτηση ενέργειας λόγω ακραίων θερμοκρασιών, ιδιαίτερα για ψύξη.
-
Κακή απόδοση των υδροηλεκτρικών σταθμών σε κρίσιμες περιοχές, μερικώς μόνο αντισταθμισμένη το 2024, γεγονός που οδήγησε σε αυξημένη κατανάλωση λιγότερο αποδοτικών μορφών ενέργειας, όπως ο άνθρακας.
Στις ανεπτυγμένες οικονομίες, οι βελτιώσεις στην ενεργειακή ένταση παρουσίασαν επιβράδυνση μετά από αρκετά έτη ταχείας προόδου, λόγω της πτώσης των τιμών της ενέργειας και των ασθενών επιδόσεων στους ενεργοβόρους τομείς της βιομηχανίας. Αντιθέτως, η Κίνα και η Ινδία πέτυχαν ελαφρώς ταχύτερες βελτιώσεις στην ενεργειακή ένταση, αν και αυτές παρέμειναν κάτω από τα επίπεδα προ πανδημίας.
Ο ανθρακικός συντελεστής της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας προκύπτει από δύο παράγοντες: την ενεργειακή ένταση του ΑΕΠ και την ανθρακική ένταση της συνολικής προσφοράς ενέργειας. Το 2024, η ανθρακική ένταση της προσφοράς ενέργειας βελτιώθηκε κατά 1,1%, ενώ η ενεργειακή ένταση του ΑΕΠ βελτιώθηκε κατά 1%. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων έδωσε συνολική βελτίωση στον συντελεστή εκπομπών CO₂ ανά μονάδα οικονομικής δραστηριότητας της τάξεως του 2,1% για το 2024, ελαφρώς κάτω από τον μέσο όρο της τελευταίας δεκαετίας.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ η ηλεκτρική κατανάλωση διατηρήθηκε γενικά σε σχέση ευθυγράμμισης με το ΑΕΠ την τελευταία δεκαετία, το 2024, η ηλεκτρική ένταση του ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1%, καθώς η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας ξεπέρασε τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ, υποδηλώνοντας τη διεύρυνση της ηλεκτροκίνησης και της ψηφιοποίησης.
Ανάλυση τάσεων: Περιφέρειες, καύσιμα και τεχνολογίες
🔹 Ενεργειακό Μείγμα 2024
-
Ανανεώσιμες Πηγές: 38% της αύξησης προσφοράς.
-
Φυσικό Αέριο: 28% (το ταχύτερα αναπτυσσόμενο ορυκτό καύσιμο).
-
Άνθρακας: 15% (κυρίως σε Ασία).
-
Πετρέλαιο: 11% (με τη χρήση στις μεταφορές να μειώνεται σταδιακά).
-
Πυρηνική Ενέργεια: 8% (ισχυρή επιστροφή με +33% αύξηση νέας ισχύος).
Καθαρή Ενέργεια vs. Ορυκτά Καύσιμα
Η σύνθεση της αύξησης στην παγκόσμια παραγωγή ενέργειας το 2024 φανερώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ απανθρακοποίησης και επιμονής των ορυκτών καυσίμων:
| Πηγή | Ποσοστό στην αύξηση προσφοράς |
|---|---|
| Ανανεώσιμες πηγές | 38% |
| Φυσικό αέριο | 28% |
| Άνθρακας | 15% |
| Πετρέλαιο | 11% |
| Πυρηνική ενέργεια | 8% |
Παρά την πρόοδο, τα ορυκτά καύσιμα κάλυψαν σχεδόν το 60% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρισμού. Ο άνθρακας κυριάρχησε στην Ασία, ενώ το φυσικό αέριο ήταν το βασικό καύσιμο ηλεκτροπαραγωγής στις ΗΠΑ.
Περιφερειακές τάσεις
Οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες απορρόφησαν πάνω από το 80% της αύξησης στη ζήτηση ενέργειας.
- Κίνα: Μείωση του ρυθμού αύξησης στο 2,9%, αλλά η μεγαλύτερη αύξηση σε απόλυτους αριθμούς. Η ηλεκτρική ζήτηση αυξήθηκε κατά 7%.
- Ινδία: Η μεγαλύτερη αύξηση εκπομπών CO₂ (+5,3%) λόγω ραγδαίας αστικοποίησης.
- ΗΠΑ: Ζήτηση αυξημένη κατά 1,7% χάρη σε ισχυρή ανάκαμψη της βιομηχανίας και ζήτηση για ψύξη.
- ΕΕ: Επιστροφή σε θετικό πρόσημο (+0,5%) μετά από πτώση ετών.
- Ιαπωνία: Συνεχιζόμενη πτώση (-1,2%).
Νέο ρεκόρ εκπομπών ρύπων
Οι εκπομπές CO₂ έφτασαν νέο ιστορικό υψηλό, στους 37,6 Gt, αλλά με μικρότερη αύξηση (+0,8%) σε σχέση με το 2023. Καθοριστικοί παράγοντες:
- Τα ακραία καιρικά φαινόμενα ευθύνονται για το 50% της αύξησης.
- Οι καθαρές τεχνολογίες απέτρεψαν 2,6 Gt εκπομπών.
- Οι εκπομπές μειώθηκαν στις ανεπτυγμένες οικονομίες (-1,1%) αλλά αυξήθηκαν στις αναπτυσσόμενες.
Επισκόπηση Τεχνολογιών
| Τεχνολογία | Ρυθμός Αύξησης το 2024 |
|---|---|
| Φωτοβολταϊκά | +30% |
| Αιολική ενέργεια | +2,9% |
| Πυρηνική ισχύς | +33% |
| Ηλεκτρικά οχήματα | +26% |
| Αντλίες θερμότητας | -1,5% |
Παρά τη μείωση πωλήσεων αντλιών θερμότητας στην Ευρώπη, η ανάπτυξη πυρηνικής και ανανεώσιμης ενέργειας επιταχύνθηκε, κυρίως χάρη στην Κίνα και τη Ρωσία.
Στρατηγικές επιπτώσεις
- Η ηλεκτρική ενέργεια είναι το νέο πεδίο μάχης για την ενεργειακή μετάβαση.
- Τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι πλέον διαρθρωτικοί οδηγοί ζήτησης.
- Η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα είναι άνιση γεωγραφικά.
- Η ενεργειακή ένταση βελτιώνεται με αργούς ρυθμούς, μόλις 1% το 2024.
- Η απανθρακοποίηση επιβραδύνει, αλλά δεν αναστρέφει, τις εκπομπές.
Εκτίμηση κινδύνων
- Η μεταβλητότητα στις τιμές του φυσικού αερίου (TTF διπλασιάστηκε το Δεκέμβριο) επιμένει.
- Η άνθιση των εκπομπών ανά κάτοικο στην Κίνα (16% πάνω από τις ανεπτυγμένες χώρες) προοιωνίζεται αυστηρότερες πολιτικές.
- Η εξάρτηση από ευμετάβλητες πηγές (π.χ. ηλιακή – αιολική) χωρίς επαρκές δίκτυο εγκυμονεί κινδύνους αξιοπιστίας.
