Ο Πάπας Φραγκίσκος, ο πρώτος Λατινοαμερικανός ηγέτης της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, απεβίωσε σήμερα, 21 Απριλίου 2025, σε ηλικία 88 ετών, όπως ανακοίνωσε επίσημα το Βατικανό.
Η είδηση του θανάτου του συγκλόνισε τη διεθνή κοινότητα, καθώς χιλιάδες πιστοί άρχισαν να συρρέουν στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου για να αποτίσουν φόρο τιμής στον ποντίφικα που σημάδεψε τη σύγχρονη ιστορία της Εκκλησίας με το έργο και την προσωπικότητά του.
Από το Μπουένος Άιρες στο Βατικανό
Ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο γεννήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1936 στο Μπουένος Άιρες από Ιταλούς μετανάστες. Πριν ακολουθήσει τον δρόμο της ιεροσύνης, είχε σπουδάσει χημεία και εργάστηκε ως τεχνικός σε εργαστήριο. Ως νέος είχε συναισθηματικό δεσμό και ποτέ δεν έκρυψε τη βαθιά του αγάπη για τον ιταλικό κινηματογράφο και τη μουσική. Σε ηλικία 21 ετών, έχασε μέρος του δεξιού του πνεύμονα εξαιτίας λοίμωξης, κάτι που επηρέασε την υγεία του καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Εισήλθε στην τάξη των Ιησουιτών και με την πάροδο των ετών διακρίθηκε για το πνεύμα ταπεινότητας, τον προσηνή τρόπο του και την έντονη κοινωνική ευαισθησία του. Το 2013, έπειτα από την ιστορική παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’, ο Μπεργκόλιο εξελέγη Πάπας στην πέμπτη ψηφοφορία του κονκλάβιου, όντας ο πρώτος μη Ευρωπαίος Ποντίφικας μετά από σχεδόν 1300 χρόνια.
Ένας Πάπας της πράξης
Η παπική του θητεία διήρκεσε 12 χρόνια και χαρακτηρίστηκε από έντονες πρωτοβουλίες για την κοινωνική δικαιοσύνη, τη φροντίδα των αποκλεισμένων, καθώς και το άνοιγμα της Εκκλησίας προς τον σύγχρονο κόσμο. Ο ίδιος επέλεξε το όνομα «Φραγκίσκος» προς τιμήν του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, συμβόλου φτώχειας και ειρήνης, υπογραμμίζοντας το όραμά του για μια Εκκλησία φτωχή, για τους φτωχούς.
Ο Πάπας Φραγκίσκος ήταν δραστήριος, χαρισματικός και προσιτός. Πραγματοποίησε 47 αποστολικά ταξίδια σε 66 χώρες, μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα, το 2016 και το 2021, επισκεπτόμενος τους πρόσφυγες στη Λέσβο. Ήταν ο πρώτος Πάπας που επισκέφθηκε τη χριστιανική κοινότητα στο Ιράκ, δίνοντας ισχυρό μήνυμα συμφιλίωσης.
Μια παπική θητεία γεμάτη τόλμη και μεταρρυθμίσεις
Η θητεία του δεν στερήθηκε δυσκολιών. Στο ξεκίνημά της, αμφισβητήθηκε για το ρόλο του κατά τη διάρκεια του «Βρώμικου Πολέμου» στην Αργεντινή. Παρόλα αυτά, απέκτησε φήμη ως ένας από τους πιο προοδευτικούς Πάπες των τελευταίων δεκαετιών. Κατήργησε το «ποντιφικό απόρρητο» σε υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης, ενώ αναγνώρισε τις ευθύνες της Εκκλησίας στον εκτοπισμό και την κακομεταχείριση των ιθαγενών πληθυσμών στον Καναδά, ζητώντας δημοσίως συγγνώμη.
Παρά την παραδοσιακή του στάση σε θέματα όπως οι αμβλώσεις και η παρένθετη μητρότητα, ο Φραγκίσκος έκανε βήματα προσέγγισης προς την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, δίχως όμως να αλλάξει τη διδασκαλία της Εκκλησίας για την ιεροσύνη. Άνοιξε το δρόμο για μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών σε διοικητικές θέσεις του Βατικανού και ανακήρυξε δύο Ιωβηλαία – του Ελέους (2015) και της Ελπίδας (2025).
Οικουμενική προσέγγιση και παγκόσμια φωνή
Με ισχυρή οικουμενική προοπτική, ο Φραγκίσκος ενίσχυσε τον διαθρησκευτικό διάλογο, καλλιεργώντας σχέσεις με τον μουσουλμανικό και τον εβραϊκό κόσμο. Το 2024 έγινε ο πρώτος Πάπας που μίλησε στη Σύνοδο της G7, καταδικάζοντας όχι μόνο τους πολέμους αλλά και την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, ως απειλή για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19, η εικόνα του μοναχικού Πάπα να προσεύχεται μόνος του στην άδεια πλατεία του Αγίου Πέτρου έγινε παγκόσμιο σύμβολο ελπίδας και πνευματικής στήριξης.
Το τελευταίο του μήνυμα – Ένα αντίο γεμάτο ελπίδα
Στην τελευταία του δημόσια εμφάνιση, μετά την Πασχαλινή Λειτουργία, ο Πάπας ευλόγησε τους δεκάδες χιλιάδες πιστούς από το γνωστό «papa mobile». Με αδύναμη φωνή, απηύθυνε το αναστάσιμο μήνυμά του από τον εξώστη του Αγίου Πέτρου, υπενθυμίζοντας ότι «η ζωή δεν είναι φτιαγμένη για τον θάνατο, αλλά για τη ζωή».
Στο γραπτό του μήνυμα «προς την Πόλη και τον Κόσμο», αναφέρθηκε στον πόνο και τη δυστυχία που προκαλούν οι πολεμικές συρράξεις, η ενδοοικογενειακή βία και η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ζήτησε κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, την απελευθέρωση των ομήρων, βοήθεια για τους πεινασμένους και δικαιοσύνη στην Ουκρανία.
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στην αύξηση του αντισημιτισμού παγκοσμίως και στην ανάγκη για προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας και της ελευθερίας του λόγου. «Καμία ειρήνη δεν είναι δυνατή χωρίς αφοπλισμό», υπογράμμισε, δίνοντας το τελευταίο του παγκόσμιο μήνυμα ειρήνης.
Η επόμενη μέρα
Ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου στις 21 Απριλίου 2025 σηματοδοτεί την έναρξη μιας από τις πλέον αυστηρά τελετουργικές και θεσμικά βαρύνουσες διαδικασίες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Η διαπίστωση του θανάτου έγινε από τον Καμερλέγο, Καρδινάλιο Κέβιν Φάρελ, ο οποίος κάλεσε τρεις φορές το βαπτιστικό όνομα του Ποντίφικα, όπως επιτάσσει η παράδοση. Στη συνέχεια, η βέρα (Piscatory Ring) κόπηκε με ψαλίδι μπροστά στους καρδιναλίους για να αποτραπεί η πλαστογράφηση εγγράφων και συμβολίστηκε έτσι η λήξη της παπικής εξουσίας. Η παπική κατοικία σφραγίστηκε με κόκκινες κορδέλες και το γραφείο του Πάπα κλειδώθηκε. Φωτογραφίες, μαγνητοσκοπήσεις ή μεταθανάτια εξέταση του σώματος απαγορεύονται βάσει κανόνων του Βατικανού.
Η κηδεία του Πάπα πραγματοποιείται υποχρεωτικά μεταξύ της 4ης και 6ης ημέρας μετά τον θάνατο, εκτός εάν υπάρχουν ειδικοί λόγοι. Η εξόδιος ακολουθία τελείται στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου, παρουσία του διπλωματικού σώματος, αρχηγών κρατών, εκπροσώπων διεθνών οργανισμών και του συνόλου του Κολεγίου των Καρδιναλίων. Το σώμα του Πάπα τίθεται πρώτα σε λαϊκό προσκύνημα στο Παπικό Παλάτι και κατόπιν στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Η περίοδος πένθους διαρκεί εννέα ημέρες (novemdiales), με καθημερινές λειτουργίες. Ο Πάπας Φραγκίσκος, σύμφωνα με τη διαθήκη του, θα ταφεί στη Santa Maria Maggiore, σπάζοντας την παράδοση που ήθελε την ταφή των Ποντίφικων στο υπόγειο της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου.
Η διαδικασία της διαδοχής τίθεται πλέον σε κίνηση. Το Κολέγιο των Καρδιναλίων συγκαλείται σε Γενικές Συνελεύσεις και το Κονκλάβιο θα συγκληθεί μεταξύ 5 και 15 Μαΐου 2025, με τη συμμετοχή 138 καρδιναλίων κάτω των 80 ετών. Ο θεσμικός και πνευματικός χαρακτήρας της διαδοχής καλείται να ισορροπήσει μεταξύ της συνέχισης της συνοδικής και μεταρρυθμιστικής κατεύθυνσης του Φραγκίσκου και της ενίσχυσης της θεσμικής συνοχής. Οι διαφαινόμενοι υποψήφιοι εκφράζουν ανταγωνιστικές στρατηγικές: προοδευτική συνέχιση, μετριοπαθής διπλωματική σταθερότητα ή παραδοσιοκρατική επιστροφή. Οι προοπτικές και τα ρίσκα που απορρέουν από κάθε ενδεχόμενο είναι πολυεπίπεδα — θεσμικά, κοινωνικά, γεωπολιτικά και ενδοεκκλησιαστικά.
