Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να επιβάλλει δασμούς από την Κίνα και την Ευρώπη, έως του πιγκουίνους του νησιού Χερντ δεν είναι κίνηση εντυπωσιασμού, αλλά σαφής στρατηγική ενεργής υπονόμευση της παγκόσμιας οικονομικής τάξης και πολιτική για τον περιορισμό του ελλείμματος των ΗΠΑ. Οι αγορές βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα σκληρό και επιβεβλημένο reality check, το οποίο όσο και αν το απαλύνουν τα μέτρα ρευστότητας των κεντρικών τραπεζών, αλλάζει πολλά.
Υπ αυτό το πρίσμα, η πρώτη αντίδραση των αγορών είναι… αγχωτική καθώς οι επενδυτές έρχονται αντιμέτωποι με το νέο κύμα αστάθειας και αβεβαιότητας. Έτσι, σε πτώτη φάση οι επενδυτές χάνουν -θα δούμε για πόσο- την όρεξη για ανάληψη ρίσκου, πυροδοτώντας sell-off στις μετοχές και φυγή για τα ασφαλή καταφύγια.
Οι αγορές στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, μαζί με τα futures δεικτών στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, βυθίζονται την Πέμπτη, μετά την ανακοίνωση του Τραμπ για υψηλότερους του αναμενόμενου δασμούς σε περισσότερες από 180 χώρες και εδάφη, εντείνοντας τους φόβους για παρατεταμένη εμπορική σύγκρουση και επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας.
Οι συνολικοί δασμοί προς την Κίνα ανέρχονται πλέον στο 54%, ενώ η ΕΕ και η Ιαπωνία αντιμετωπίζουν βαριά τέλη 20% και 24%, αντίστοιχα.
Στην πραγματικότητα, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θέλει να τιμωρήσει τους εταίρους αλλά να μειώσει τα ελλείμματα, να εξασφασλίσει έσοδα και να μπορέσει να υλοποιήσει τις προεκλογικές του εξαγγελίες για μειώσεις φόρων. Παράλληλα, προσπαθεί με μια κίνηση να τελειώσει με το μοντέλο της εμπορικής παγκοσμιοποίησης, επαναφέροντας καθεστώς δασμών και διμερών εμπορικών συμφωνιών.
Ο βασικός δασμός ύψους 10% εφαρμόζεται καθολικά, ενώ επιπλέον επιβαρύνσεις στοχεύουν χώρες με πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο έναντι των ΗΠΑ — με την Κίνα να επιβαρύνεται με 34%, την ΕΕ με 20%, την Ιαπωνία με 24% και την Ινδία με 26%. Παράλληλα, τέθηκε σε ισχύ ειδικός δασμός 25% στα εισαγόμενα αυτοκίνητα και ανταλλακτικά, πλήττοντας περαιτέρω την παγκόσμια αλυσίδα αξίας.
Αν και ο τομέας ενέργειας (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, διυλισμένα προϊόντα) εξαιρέθηκε, οι φόβοι για παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο κλιμακώνονται ραγδαία.
Η αντίδραση των χωρών και περιοχών δεν είναι ομόθυμη, καταδεικνύοντας ότι ο Τραμπ θα καταφέρει -σε πρώτη φάση- να στήσει πολλά τραπέζια διαπραγματεύσεων προσφέροντας διμερείς συμφωνίες εκμεταλλευόμενος τη μόχλευση της εμπορικής και στρατιωτικής ισχύος των ΗΠΑ, περιορίζοντας έτσι τη δυνατότητα σύστασης ενιαίων μετώπων.
Ακόμα και η ΕΕ, που έχει προαναγγείλει αντίποινα δεν διαθέτει ενεργό ενιαίο μέτωπο, Η πρόεδρος της Κομισιόν επέμεινε στην ετοιμότητα της ΕΕ να απαντήσει, διευκρίνησε όμως ότι θα το πράξει εφόσον αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις, οι οποίες όμως δεν έχουν καν ξεκινήσει. Έτσι, η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν αποκαλύπτει τις εσωτερικές διαιρέσεις…
Η Κίνα ανακοίνωσε ήδη ότι θα απαντήσει με σκληρά αντίποινα, η μόνη έως τώρα ισχυρή απάντηση. Για παραβίαση των διεθνών κανόνων μιλάει η Ιαπωνία, ενώ η Κορέα λαμβάνει εσωτερικά μέτρα στήριξης των βιομηχανιών που πλήττονται.
Η αντίδραση των αγορών
Οι κινήσεις του Τραμπ και οι αντιδράσεις από την Ευρώπη, την Κίνα και άλλες χώρες και περιοχές προκαλούν στρες και κραδασμούς στις αγορές, οι οποίες κινούνταν ανοδικά ενώ το γεωπολιτικό και πολιτικό ρίσκο ανέβαινε διεθνώς, κυρίως λόγω της άφθονης ρευστότητας που έχουν διατηρήσι στο σύστημα οι κεντρικές τράπεζες δημιουργώντας συνθήκες αποσυσχέτησης αγορών/πραγματικότητας.
Ο δείκτης “φόβου” VIX βρίσκεται σε επίπεδα άνω του 20, που σηματοδοτούν σχετικά αυξημένη μεταβλητότητα, απέχει όμως από επίπεδα που θα σηματοδοτούσαν πανικό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να εκτοξευθεί σε μερικά λεπτά. Για την ώρα πάντως, δεν καταγράφεται τέτοιου είδους δυναμική.
Πλέον, οι επενδυτές είναι αναγκασμένοι να υπολογίσουν τα επιπλέον κόστη, το περιορισμένο εύρος κινήσεων αντιστάθμισης σε δημοσιονομικό και νομισματικό επίπεδο και την ευρύτητα των δασμών που σηματοδοτεί παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο.
Ράλι στον χρυσό, αντέχει το ευρώ
Η ανακοίνωση προκάλεσε άμεση αποστροφή προς τον κίνδυνο, με τους επενδυτές να αναζητούν ασφαλή καταφύγια. Ο χρυσός εκτινάχθηκε στα 3.164 δολάρια ανά ουγγιά, καταγράφοντας ιστορικό υψηλό, ενισχυόμενος και από τις προσδοκίες για μειώσεις επιτοκίων στις ΗΠΑ, την εντεινόμενη ζήτηση από ETFs και τις αυξημένες αγορές από κεντρικές τράπεζες, όπως το κινεζικό ETF που προσέθεσε 233.000 ουγγιές. Αντίθετα, ο άργυρος υποχώρησε άνω του 1%, αγγίζοντας χαμηλό εβδομάδας στα 33,50 δολάρια, εν μέσω ρευστοποιήσεων εμπορευμάτων.
Στη Wall Street τα futures καταγράφουν βαριές απώλειες: Dow Jones -2%, S&P 500 -3% και Nasdaq 100 -4,2%. Ιδιαίτερα ισχυρές πιέσεις δέχονται εταιρίες με παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες: η Apple χάνει 7,5%, η Nike 7%, η Five Below κατέρρευσε κατά 14%, η Dollar Tree κατά 11% και η Gap απώλεσε 8,5%. Αντίστοιχα, ο κλάδος τεχνολογίας πιέζεται επίσης: Tesla -7,2%, Nvidia -5,2% και Amazon -5,8%. Οι πιέσεις κλιμακώνονται και από τα απογοητευτικά οικονομικά στοιχεία: ο μεταποιητικός δείκτης συρρικνώθηκε τον Μάρτιο, ενώ οι ανοιχτές θέσεις εργασίας υποχώρησαν στις 7,57 εκατομμύρια τον Φεβρουάριο, κάτω από τις προβλέψεις.
Οι ανησυχίες για έναν παρατεταμένο εμπορικό πόλεμο εντάθηκαν και από τη σφοδρή αντίδραση της Κίνας, η οποία υποσχέθηκε «αποφασιστικά» αντίμετρα για την προστασία των συμφερόντων της, στοχοποιώντας μελλοντικά μέτρα σε στρατηγικούς τομείς.
Υπό πίεση και οι ασιατικές αγορές
Η αστάθεια επεκτάθηκε στις ασιατικές και αναδυόμενες αγορές. Στην Ινδία, ο δείκτης BSE Sensex υποχώρησε κατά 327 μονάδες ή 0,4%, διακόπτοντας τη θετική πορεία προηγούμενων ημερών, υπό το βάρος των νέων δασμών των ΗΠΑ και της επιβολής 25% σε ανταλλακτικά αυτοκινήτων. Ο δείκτης Nifty 50 σημείωσε αντίστοιχη πτώση, με τις μεγαλύτερες απώλειες σε τεχνολογικές και αυτοκινητοβιομηχανίες: Tata Consultancy Services (-2,4%), Infosys (-2,4%), HCL Tech (-2,3%), Tech Mahindra (-2,1%) και Tata Motors (-1,6%). Παρά ταύτα, ιδιωτική έρευνα στην Κίνα έδειξε επιτάχυνση της ανάπτυξης στον ιδιωτικό τομέα, περιορίζοντας μέρος των απωλειών στις ασιατικές αγορές.
Ανησυχία στις αγορές εμπορευμάτων
Η ανησυχία για επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας αντανακλάται έντονα στην αγορά πετρελαίου. Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για το Brent κατέρρευσαν σχεδόν 3%, υποχωρώντας κάτω από τα 73 δολάρια το βαρέλι, καθώς οι επενδυτές στράφηκαν σε ασφαλή καταφύγια. Παρότι οι εισαγωγές ενέργειας εξαιρούνται από τα μέτρα, οι νέοι δασμοί κλιμακώνουν τις ανησυχίες για τη ζήτηση.
Η πτωτική τάση επιτάθηκε από την αιφνιδιαστική αύξηση των αμερικανικών αποθεμάτων κατά 6,2 εκατομμύρια βαρέλια — έναντι εκτίμησης για μείωση κατά 2 εκατ. — εξαιτίας εισαγωγών από τον Καναδά. Ταυτόχρονα, η Ρωσία ανακοίνωσε νέους περιορισμούς στις εξαγωγές, αναστέλλοντας φορτώσεις από στρατηγικά λιμάνια. Η προσοχή στρέφεται πλέον στη συνεδρίαση του OPEC+ εντός της εβδομάδας για ενδείξεις γύρω από τις παγκόσμιες ισορροπίες προσφοράς.
Στις αγορές πολύτιμων μετάλλων, ο χρυσός εκτινάχθηκε σε ιστορικό υψηλό στα 3.164 δολάρια/ουγγιά, ενισχυμένος από την αυξημένη αποστροφή προς τον κίνδυνο, την πιθανότητα μειώσεων επιτοκίων από τη Fed και τη συνεχιζόμενη ζήτηση από ETFs και κεντρικές τράπεζες (με το κινεζικό ETF να αυξάνει τις θέσεις του κατά 233.000 ουγγιές). Αντίθετα, ο άργυρος υποχώρησε άνω του 1%, φτάνοντας στα 33,50 δολάρια, σε χαμηλό εβδομάδας.
Τα συμβόλαια φοινικέλαιου στη Μαλαισία υποχώρησαν κάτω από τα 4.500 MYR ανά τόνο, διακόπτοντας πολυήμερη ανοδική πορεία. Η διπλή πίεση των αυξημένων δασμών και της προοπτικής αύξησης της προσφοράς —καθώς οι εργάτες επιστρέφουν στις φυτείες μετά τις διακοπές Eid-ul-Fitr— ενίσχυσε τις πτωτικές προσδοκίες. Οι απώλειες περιορίστηκαν από στοιχεία που δείχνουν άνοδο στις εξαγωγές Μαλαισιανού φοινικέλαιου και προσδοκίες ενίσχυσης της ζήτησης από την Ινδία, τον μεγαλύτερο αγοραστή.
