Είναι γνωστό πως ο καφές στην Ελλάδα αποτελεί είδος «πρώτης ανάγκης», γι’ αυτό άλλωστε και ο ειδικός φόρος κατανάλωσης που επιβλήθηκε έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία, αποφέροντας σε έσοδα πάνω από 1 δισ. από το 2017, όταν και ξεκίνησε η είσπραξή του.
Ωστόσο, το οικονομικό διακύβευμα σήμερα έχει μεταβληθεί. Σίγουρα η δημοσιονομική εξισορρόπηση αποτελεί πάγιο θέμα, όμως η κρίση κόστους ζωής, όπως αυτή καταγράφεται στον πληθωρισμό και αποτυπώνεται στις ανησυχίες των πολιτών, είναι ίσης, αν όχι μεγαλύτερης πολιτικοοικονομικής αξίας.
Με τον πληθωρισμό στην Ελλάδα να καλπάζει ακόμη πάνω από το 3% όταν στην Ευρώπη προσεγγίζει το 2% και τους Έλληνες να ανησυχούν πολύ περισσότερο από τους Ευρωπαίους για το οικονομικό μέλλον, μάλλον χρειάζονται δομικές αναπροσαρμογές στο οικονομικό μοντέλο. Άλλωστε, όπως δήλωσε προσφάτως σε ημερίδα του ΣΕΒ και ο Βαγγέλης Μυτιληναίος, η χρηματιστηριακή ευφορία δεν αντικατοπτρίζει την κατάσταση της οικονομίας, όπου χρειάζεται ακόμη πολλή δουλειά.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, ενδεχόμενη μείωση ή και απόσυρση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στον καφέ, ενώ θα είχε περιορισμένο αντίκτυπο στα κρατικά ταμεία, της τάξης των 150 εκατ. ετησίως, την ίδια στιγμή, θεωρείται βέβαιο, σύμφωνα με τον τον πρόεδρο της Ελληνικής Ένωσης Καφέ, Τάσο Γιάγκογλου, ότι θα οδηγούσε σε μείωση της λιανικής τιμής τουλάχιστον κατά 10%. Μια τέτοια μείωση τιμής, σε ένα είδος ευρείας κατανάλωσης όπως ο καφές, θα είχε αλυσιδωτές θετικές επιπτώσεις όχι μόνο στον πληθωρισμό, αλλά και στο οικονομικό κλίμα, τις προσδοκίες και ακόμα στις χρηματοδοτικές ανάγκες και κατ επέκταση στο κόστος χρήματος των επιχειρήσεων του κλάδου, συμβάλλοντας συνολικά στην αποθέρμανση της οικονομίας και αποφόρτιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Με λιγότερες ανάγκες για κεφάλαιο κίνηση και ενδεχόμενο νέο uptick στη ζήτηση, οι εταιρίες εστίασης και οι χονδρέμποροι του κλάδου θα έχουν μεγαλύτερη ευχέρεια στη διαχείριση της ρευστότητας, που θα μπορούσε να διοχετευθεί είτε σε επενδύσεις, είτε σε αποπληρωμές χρεών προς το Δημόσιο. Το δημόσιο θα κάλυπτε επίσης ένα μέρος των απωλειών από την αύξηση στα έσοδα του ΦΠΑ.
Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι αν και ο ΕΦΚ στον καφέ δεν αποτελεί ελληνική «καινοτομία», η εφαρμογή του είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Συγκεκριμένα, μόνες χώρες που τον εφαρμόζουν είναι η Γερμανία και το Βέλγιο.
Τα στοιχεία
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Ένωσης Καφέ, από το 2017 έως και το 2023 συνελέγησαν στα κρατικά ταμεία συνολικά 1 δισ. ευρώ από τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης. Το μέτρο είχε προϋπολογιστεί να αποδώσει, αρρχικά, 70 εκατ. ετησίως, ενώ μόνο τον πρώτο χρόνο το Δημόσιο εισέπραξε 90 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, τα έσοδα βαίνουν σταθερά ανοδικά, έκτοτε, ενώ το 2023 εκτοξεύθηκαν στα 140 εκατ. ευρώ.
Πιο συγκεκριμένα, ο ειδικός φόρος κατανάλωσης ανέρχεται στα 2 ευρώ ανά κιλό στον πράσινο (ωμό) καφέ, στα 3 ευρώ στον έτοιμο εισαγόμενο καφέ και στα 4 ευρώ στον στιγμιαίο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι επιχειρήσεις του κλάδου προπληρώνουν τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι ανάγκες τους για κεφάλαιο κίνησης. Ειδικότερα, όταν εφαρμόστηκε αρχικά ο Ειδικός Φόρος, οι χρηματοδοτικές ανάγκες των επιχειρήσεων του κλάδου διπλασιάστηκαν. Μάλιστα, όταν επιβλήθηκε ο ΕΦΚ στον καφέ, αντιστοιχούσε περίπου στο 80% της αξίας αγοράς του πράσινου καφέ κατά την εισαγωγή του.
Η κατανάλωση στην Ελλάδα
Παρά την επιβολή του ΕΦΚ στον καφέ, η κατανάλωση έχει αυξηθεί περίπου 4 με 5% μετά την πανδημία, που συνεπάγεται ότι το Δημόσιο έχει αυξημένα έσοδα και από τον ΦΠΑ.
- Το πρώτο τετράμηνο του 2024 η αύξηση σε ετήσια βάση είναι 1,6% σε όγκο στα σούπερ μάρκετ.
- Περίπου 40.000 τόνοι καφέ καταναλώνονται σε ετήσια βάση στην Ελλάδα συνολικά.
Κατανάλωση στα σούπερ μάρκετ
Σε ό,τι αφορά τον επιμερισμό της κατανάλωσης στο οργανωμένο λιανεμπόριο σε όγκο πρώτος σε ποσότητες είναι ο ελληνικός με ποσοστό 50%, ενώ σε αξία καταλαμβάνει μερίδιο 30%. Ακολουθεί ο στιγμιαίος με ποσοστό 18% σε όγκο και σε αξία 30%, o εσπρέσο με 15% σε όγκο και 25% σε αξία. Ο φίλτρου έχει μερίδιο 17% σε όγκο και 13% σε αξία. Η κάψουλα από τη συνολική κατανάλωση του εσπρέσο έχει μερίδιο 50% σε όγκο και σε αξία 71%.
Το σύνολο της αγοράς στα σούπερ μάρκετ ανέρχεται στα 340.000.000 ευρώ ετησιοποιημένα στο πρώτο τετράμηνο του 2024 με αύξηση 3,2% σε αξία σε σύγκριση με το πρώτο τετράμηνο του 2023. Ο όγκος κατανάλωσης αυξήθηκε στην ίδια περίοδο κατά 1,6%. Ο τζίρος από τις πωλήσεις κάψουλας καφέ στα σούπερ μάρκετ υπολογίζεται σε περίπου 60 εκατ. ευρώ ετησίως.
Τα στοιχεία αφορούν το οργανωμένο λιανεμπόριο, συμπεριλαμβανομένης της Lidl Ελλάς.
Μεταβολή όγκου κατανάλωσης ανά κατηγορία (α’ τετράμηνο 2024 VS με α΄ τετράμηνο 2023)
- Ελληνικός: +1%
- Εσπρέσο: +8%
- Στιγμιαίος: +7%
- Φίλτρου: -7%
Μεταβολή τζίρου καφέ ανά κατηγορία (α’ τετράμηνο 2024 VS α’ τετράμηνο 2023)
- Eλληνικός: +1,2%
- Εσπρέσο: +9,5%
- Στιγμιαίος: +6%
- Φίλτρου: -8,5%
Λαθρεμπόριο
Μεγάλη πληγή για το υπουργείο Οικονομικών παραμένει το λαθρεμπόριο καφέ, καθώς οι εκτιμήσεις θέλουν το παράνομα διακινούμενο προϊόν καφέ στην Ελλάδα να ανέρχεται στο 10 με 15% της συνολικής ποσότητας.
Σύμφωνα με τα διεθνή best practices η φοροδιαφυγή σε τέτοιες αγορές αντιμετωπίζεται με διττό τρόπο. Αφενός με τη μείωση της φορολογίας, ώστε να καθίσταται το κόστος που καταβάλλεται για το λαθραίο προϊόν να είναι ασύμφορο και ενίσχυση των ελέγχων, ώστε ο συνδυασμός κόστους/οφέλους και αναλαμβανόμενου ρίσκου να είναι απαγορευτικός.
Το ζήτημα έχει απασχολήσει το υπουργείο Οικονομικών, ενώ έχουν συζητηθεί και σχέδια για τη δημιουργία κινητής μονάδας ελέγχων. Ωστόσο, αυτό ακόμη δεν έχει προχωρήσει νομοθετικά και ο οδικός χάρτης παραμένει… άγνωστος. Σε προτάσεις που έχει καταθέσει η Ελληνική Ένωση Καφέ προωθεί το σενάριο διάθεσης μέρους των εσόδων από τον ΕΦΚ για τη χρηματοδότηση μιας τέτοιας μονάδας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των τελωνείων και των έως τώρα κατασχέσεων, οι μεγαλύτερες ποσότητες λαθραίου καφέ εισάγονται στην Ελλάδα από τα βόρεια σύνορα.
Τάσεις στην αγορά του καφέ και διακύμανση τιμών
Σε σχέση με τις αυξητικές τάσεις που παρατηρούνται το τελευταίο διάστημα στην αγορά του καφέ, υπάρχει άνοδος τιμών στις ποικιλίες Robusta (38% της παγκόσμιας παραγωγής) που συμπαρέσυραν και τις τιμές της ποικιλίας Arabica (62% της παγκόσμιας παραγωγής). Οι ποικιλίες Robusta έχουν φτάσει να διαπραγματεύονται έως και 60% στη μέγιστη τιμή τους και στο 30% οι ποικιλίες Arabica στη μέγιστη τιμή που έχει πιάσει η ποικιλία.
Οι εταιρίες έχουν αφομοιώσει το μεγαλύτερο μέρος των ανατιμήσεων, αλλά αν συνεχιστεί, σύμφωνα με τον κύριο Γιάγκογλου, θα υπάρξουν ανατιμήσεις ανάλογα ανάλογα με το επίπεδο τιμών που θα αναγκαστεί να αγοράσει μία επιχείρησης από τώρα και στο εξής με αποτέλεσμα οι ανατιμήσεις να κινηθούν από 5% έως και 15% στο ράφι των σούπερ μάρκετ. Η τελευταία ανατίμηση στον κλάδο καφέ έγινε το 2022.
Είχε παρατηρηθεί τον Φεβρουάριο του 2023 η μετατόπιση της κατανάλωσης του καφέ από την εκτός σπιτιού κατανάλωση στην εντός σπιτιού κατανάλωση με το 81% της κατανάλωσης να πραγματοποιείται εντός σπιτιού και το υπόλοιπο 19% εκτός σπιτιού ως συνέπεια των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας και της πληθωριστικής κρίσης που ακολούθησε.
Σύμφωνα με τα στοιχεία όγλων, η αναλογία κατανάλωσης δείχνει ότι το 60% αφορά κατανάλωση εντός σπιτιού και το 40% εκτός σπιτιού.
Η πορεία της τιμής του καφέ στις αγορές
Τα futures του καφέ Arabica έχουν εκτιναχθεί σχεδόν στα 2,2 δολάρια ανά λίβρα, φτάνοντας σε νέα υψηλά 3 εβδομάδων, λόγω των ανησυχιών ότι η υπερβολική ξηρασία στη Βραζιλία και το Βιετνάμ, κορυφαίους παγκόσμιους παραγωγούς, θα βλάψει τις καλλιέργειες καφέ και θα περιορίσει την παγκόσμια παραγωγή.
Η Buon Ma Thuot Coffee Association ανέφερε ότι οι βροχοπτώσεις αυτού του μήνα στην επαρχία Dak Lak του Βιετνάμ, μια καίρια περιοχή καλλιέργειας καφέ, αναμένεται να είναι 50% χαμηλότερη από πέρυσι. Επιπλέον, η Somar Meteorologia σημείωσε τη Δευτέρα ότι η περιοχή Minas Gerais της Βραζιλίας, η οποία παράγει περίπου το 30% της καλλιέργειας arabica της Βραζιλίας, δεν είχε βροχοπτώσεις για τέταρτη συνεχή εβδομάδα.
