Νέοι κίνδυνοι αναδύονται για τα Βαλκάνια και την Ελλάδα από την “ηρωική” έξοδο του Ζόραν Ζάεφ από την πρωθυπουργία, μετά την ήττα του κόμματός του στις δημοτικές εκλογές. Αν και οι εκλογές δεν είναι αναπόδραστες και υπάρχει η λύση της επιλογής άλλου πρωθυπουργού, οι πιέσεις στον κυβερνητικό συνασπισμό κλιμακώνονται.
Η παραίτηση του Ζόραν Ζάεφ από την πρωθυπουργία και την προεδρία του κόμματός του SDSM είχε προαναγγελθεί, καθώς το βουλγαρικό veto στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων και η ελληνική πολιτική απαξίωσης της Συμφωνίας των Πρεσπών ροκάνισαν το πολιτικό του κεφάλαιο.
Παραιτούμενος, ο Ζάεφ δήλωσε, μεταξύ άλλων, ότι:
“Είμαι περήφανος που έφερα τη Δημοκρατία και Δημοκρατία σημαίνει να αναλαμβάνεις την ευθύνη και αυτό κάνω”
Το πολιτικό σκηνικό
Τις εκλογές κέρδισε και σαρωτικά μάλιστα το ακροδεξιό αντιπολιτευόμενο VMRO-DPMNE, το οποίο ήταν κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών και ιδρυτής του οποίου είναι ο Νίκοα Γκρουέφσκι. Τώρα, αρχηγός του κόμματος είναι ο Χρίστιαν Μίτσκοσκι, ο οποίος αργά το βράδυ της Κυριακής ζήτησε πρόωρες εκλογές, υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση του Ζόραν Ζάεφ απώλεσε την εμπιστοσύνη των πολιτών.
Η κυβέρνηση, έχει ακόμα 2,5 έτη μέχρι την ολοκλήρωση της θητείας της και σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, υπάρχουν δύο οδοί:
- Η αντικατάσταση του πρωθυπουργού με την επιλογή άλλου προσώπου από τον κυβερνητικό συνασπισμό, το οποίο εισηγήθηκε ο Ζάεφ κατά την παραίτησή του
- Την προκήρυξη πρόωρων εκλογών που ζητά ο επικεφαλής του VMRO-DPMNE
Η παρούσα κυβέρνηση διατηρεί την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, έστω ισχνή (υποστηρίζεται από 62 βουλευτές εκ των 120 που αριθμεί το νομοθετικό σώμα της χώρας). Ως εκ τούτου, το μεγαλύτερο κόμμα του κυβερνητικού συνασπισμού, το SDSM, σε συνεννόηση με τους κυβερνητικούς του εταίρους, μπορεί να ορίσει νέο πρωθυπουργό, ο οποίος θα πρέπει να εξασφαλίσει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή.
Το σκηνικό αυτό δεν είναι πρωτόγνωρο στη Βόρεια Μακεδονία, η οποία έχει παρελθόν πολιτικής αστάθειας και κοινωνικών εκρήξεων. Αν και η χώρα έχει διανύσει μεγάλη απόσταση από τότε, εν τούτοις, η επίδραση τρίτων παικτών, η σκλήρυνση των γεωπολιτικών μετώπων και η εσωστρέφεια της ΕΕ, είναι συνθήκες που ευνοούν την πολιτική αστάθεια.
Auditor’s note
Η παραίτηση Ζάεφ συμπίπτει με την απειλή κατά της ζωής του πρωθυπουργού του Κοσόβου, Άλμπιν Κούρτι, την επίσκεψη του Κινέζου προέδρου στη Σερβία και τη δίωξη κατά του τέως πρωθυπουργού της Βουλγαρίας Μπορίσοφ για Fake News. Τα γεγονότα αυτά δεν συνδέονται μεταξύ τους, εξελίσσονται όμως ταυτόχρονα και στην ίδια γεωγραφική περιοχή. Έτσι, το συνολικό σκηνικό τείνει στην κατεύθυνση αύξησης του πολιτικού και γεωπολιτικού ρίσκου. Αν σε αυτά προστεθεί η εσπευσμένη επιστροφή Ερντογάν στην Τουρκία μετά τη συνάντηση με τον Τζο Μπάιντεν και χωρίς να παραστεί στη Σύνοδο Κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα COP26 στη Γλασκόβη, είναι προφανές ότι οι μεταβλητές αυξάνονται ραγδαία.Οι κίνδυνοι αυξάνονται ανεξαρτήτως προσφυγής ή όχι σε πρόωρες εκλογές. Η πολιτική αστάθεια δίνει έναυσμα σε τρίτους παίχτες να διαπραγματευτούν εκ νέου ισορροπίες. Η δυναμική αυτών των εξελίξεων αυξάνει τους κινδύνους για τη χώρα και την περιοχή. Η έως τώρα στάση της ελληνικής κυβέρνησης έχει αποστερήσει πολύτιμα ερείσματα, με αποτέλεσμα να μην έχει προσφύσεις που απαιτούνται για τη διατήρηση του status quo, το οποίο αμφισβητείται ανοιχτά.
Η αποχώρηση Ζάεφ δημιουργεί δυσαναπλήρωτο κενό στις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις της Βόρειας Μακεδονίας, όπου η διαδοχή του δεν είχε ακόμη ωριμάσει. Επίσης, συμπίπτει με την αποχώρηση της Άγκελα Μέρκελ από την καγκελαρία. Εκτός από τη Συμφωνία των Πρεσπών, ο Ζάεφ είχε επικεντρώσει τις προσπάθειές του στην εμπέδωση της σχέσης με την ΕΕ, την σφυριλάτηση νέας δομής συνεργασίας με τις ΗΠΑ, τον πειρορισμό της ρωσικής και τουρκικής επιρροής. Στο εσωτερικό μέτωπο ο Ζάεφ αποδόμησε τις ειδικές μονάδες της αστυνομίας, την υπηρεσία πληροφοριών και έθεσε τις βάσεις για απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο, μέσω της διασύνδεσης του δικτύου με την Ελλάδα.
Τα παραπάνω τίθενται τώρα εν αμφιβόλω και στο πλαίσιο νέων πολιτικών διαπραγματεύσεων. Η πορεία της χώρας προς την ΕΕ και οι όροι μπορούν να επανεξεταστούν.
Σενάρια άρσης εμπιστοσύνης
Όμως δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο κάποιο – ή κάποια – από τα μικρότερα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού να άρει την εμπιστοσύνη του προς την παρούσα κυβέρνηση και να μεταπηδήσει στην αντιπολίτευση και στο VMRO-DPMNE, το οποίο, στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε να ηγηθεί ενός νέου κυβερνητικού σχήματος, άνευ εκλογών.
Σε περίπτωση που δεν «ευοδωθεί» κανένα από τα δύο σενάρια, θα προκηρυχθούν στη χώρα πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Στην περίπτωση αυτή, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, 100 ημέρες πριν τη διεξαγωγή των εκλογών πρέπει να σχηματιστεί υπηρεσιακή κυβέρνηση, η οποία θα οδηγήσει τη χώρα στις εκλογές.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι από σήμερα, η Βόρεια Μακεδονία έχει κυβέρνηση υπό παραίτηση.
Δημοτικές εκλογές
Στις δημοτικές εκλογές κρίθηκαν συνολικά 44 δήμοι, με σημαντικότερο τον μητροπολιτικό δήμο των Σκοπίων (700.000 κάτοικοι), στον οποίο η υποψήφια Ντανέλα Άρσοφσκα, ανεξάρτητη αλλά υποστηριζόμενη ανοικτά από το VMRO-DPMNE, επικράτησε με διαφορά 14% του απερχόμενου δημάρχου των Σκοπίων και εκ νέου υποψηφίου του SDSM, του Πέτρε Σιλέγκοφ.
Το VMRO-DPMNE επικράτησε ακόμη σε άλλους μεγάλους δήμους της χώρας, όπως στο Μπίτολα (Μοναστήρι) και στην Οχρίδα, ενώ στο Κουμάνοβο, τον δεύτερο μεγαλύτερο δήμο της χώρας, επικράτησε «αντάρτης» του SDSM.
Στο αλβανικό πολιτικό στρατόπεδο, το μεγαλύτερο αλβανικό κόμμα στη Βόρεια Μακεδονία, το DUI του Αλί Αχμέτι, υπέστη επίσης βαριά ήττα στον μεγαλύτερο «αλβανικό» δήμο της χώρας: στο Τέτοβο, όπου η υποψήφια του Τεούτα Αρίφι ηττήθηκε από τον αρχηγό του μικρότερου συγκυβερνώντος αλβανικού κόμματος BESA, τον Μπιλάλ Κασάμι.
