Νέο μέτωπο ανοίγει, όπως ήταν αναμενόμενο, η Βόρεια Μακεδονία, καταθέτοντας αίτημα αυτοκεφαλίας της ορθόδοξης εκκλησίας της χώρας, η οποία υπάγεται ακόμα στην Εκκλησία της Σερβίας. Το σκηνικό που εξυφαίνεται, εκ πρώτης όψεως, προσομοιάζει σε αυτό που δημιουργήθηκε με την Ουκρανία, αλλά μια πιο προσεκτική ανάγνωση των ισορροπιών στην περιοχή οδηγεί σε άλλες ατραπούς.
Η πολιτική ηγεσία της Βόρειας Μακεδονίας κατέθεσε πλέον τα σχετικά αιτήματα στο Φανάρι, το οποίο δεν έχει ακόμη αντιδράσει. Στο παρελθόν, πάντως, είχε αρνηθεί να τα εξετάσει, αναπέμποντας το θέμα στο πατριαρχείο της Σερβίας.
Στο μεταξύ όμως, η Εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας, άλλαξε όνομα και από Εκκλησία της Μακεδονίας, μετονομάστηκε σε Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας.
Η εκ νέου κατάθεση του αιτήματος και από το νέο πρόεδρο της χώρας και η υποστήριξή του από τον πρωθυπουργό Ζόραν Ζάεφ, μετά την επίσκεψή του στην Αθήνα και τη συνάντησή του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, δημιουργούν νέα δυναμική.
Σε αυτή τη φάση, πάντως, δεν είναι σαφής ο τελικός στόχος του αιτήματος. Επίσης, δεν υπάρχουν ακόμη, ενδείξεις για τη στάση που θα τηρήσει η Αθήνα, ενώ θολό είναι το τοπίο στις σχέσεις Μαξίμου-Πατριαρχείου.
Το αίτημα της κυβέρνησης της Βόρειας Μακεδονίας, σε αυτή τη φάση, πάντως, δεν είναι τυχαίο. Θεωρείται βέβαιο ότι λαμβάνει υπόψη του τις γεωπολιτικές μεταβλητές και τις ευαίσθητες εκκλησιαστικές ισορροπίες, καθώς και τις σχέσεις Ελλάδας-Σερβίας.
Το αίτημα αυτοκεφαλίας
Μετά την επιστολή, πριν από μερικές ημέρες, του Προέδρου της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας, Στέβο Πεντάροφσκι, προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, με την οποία, του ζητούσε να ασκήσει την «έκκλητο προσφυγή» και να εξισώσει τους πιστούς Ορθόδοξους Χριστιανούς της Βόρειας Μακεδονίας με τους άλλους Ορθόδοξους Χριστιανούς σε ολόκληρο τον κόσμο, το ίδιο έπραξε και ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας, Ζόραν Ζάεφ.
Όπως ανακοινώθηκε από το Γραφείο του πρωθυπουργού της Βόρειας Μακεδονίας, ο Ζόραν Ζάεφ έστειλε επιστολή προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, στην οποία αυτός αναφέρεται στη συνάντηση που είχαν στο Φανάρι (σ.σ. τον Ιανουάριο του 2020), κατά την οποία ζήτησε υποστήριξη και συνδρομή, προκειμένου η αυτοαποκαλούμενη «Μακεδονική oρθόδοξη εκκλησία – Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας» να αναγνωρισθεί ως αυτοκέφαλη εκκλησία και να γίνει αποδεκτή από τις ορθόδοξες εκκλησίες του κόσμου.
«Σεβόμαστε όλα όσα αποτελούν μέρος των διεθνών συνθηκών και περιστάσεων. Ωστόσο, ζητούμε να είμαστε ελεύθεροι εκκλησιαστικώς εντός των συνόρων της χώρας μας και οι αρχιερείς μας να συλλειτουργούν μαζί με τους αρχιερείς όλων των άλλων ορθόδοξων εκκλησιών σε όλο τον κόσμο»,
αναφέρει ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας στην επιστολή του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Ο Ζόραν Ζάεφ, στην επιστολή του αυτή σημειώνει ότι ο ορθόδοξος λαός στη χώρα του αξίζει την ανεξαρτησία της εκκλησίας που ονειρεύεται επί έναν αιώνα και ότι «αναμένει να δει την Μακεδονική ορθόδοξη εκκλησία-Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας να αναγνωρίζεται ως αυτοκέφαλη, έχοντας την ευλογία και την γραπτή απόφαση από την πρώτο μεταξύ ίσων μεταξύ των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών,Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο».
Το εκκλησιαστικό Timeline
Η ορθόδοξη εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας αποσχίσθηκε το 1967 από την Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία και κήρυξε το αυτοκέφαλό της με την ονομασία «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία», η οποία δεν αναγνωρίζεται από καμία Ορθόδοξη Εκκλησία του κόσμου.
Το σερβικό Πατριαρχείο αναγνωρίζει μία δεύτερη εκκλησία στη Βόρεια Μακεδονία, την Αρχιεπισκοπή Αχρίδας, με επικεφαλής τον Ιωάννη, ως την κανονική εκκλησία στην Βόρεια Μακεδονία η οποία βρίσκεται υπό την δικαιοδοσία του. Το 2002 το Πατριαρχείο της Σερβίας στον διάλογο με την ορθόδοξη εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας πρόσφερε ευρεία αυτονομία όχι όμως και αυτοκέφαλο ενώ η ονομασία θα παρέμενε Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας. Η πρόταση αυτή παραμένει ακόμη ανοιχτή και αποτελεί την επίσημη θέση της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Ο πολιτικός παράγοντας
Ο υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας, Ίβιτσα Ντάτσιτς, σχολιάζοντας την επιστολή του Προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας Στέβο Πεντάροφσκι προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο με την οποία ζητάει να αναγνωριστεί το αυτοκέφαλο της μη κανονικής ορθόδοξης Εκκλησίας της χώρας του, εξέφρασε την ελπίδα ότι το αίτημα αυτό δεν θα ικανοποιηθεί.
Ο Ντάτσιτς επισήμανε ότι στα εκκλησιαστικά θέματα υπάρχουν κανόνες που πρέπει να τηρούνται και τα θέματα να επιλύονται χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις.
Τέτοιες κινήσεις πυροδοτούν όμως εξελίξεις και σε πολιτικό επίπεδο. Συνεπώς, το θέμα αναμένεται να συμπεριληφθεί στην ατζέντα των διμερών σχέσεων Ελλάδας-Σερβίας. Οι σχέσεις των δύο χωρών αν και βρίσκονταν σε τροχιά ανάπτυξης, μετά την αλλαγή κυβέρνησης εμφανίζονται παγωμένες. Το αίτημα αυτοκεφαλίας, ως εκ τούτου, θα μπορούσε να συμβάλλει στην κατεύθυνση της αναθέρμανσης των διπλωματικών και πολιτικών σχέσεων.
Εκκλησιαστικές επιπλοκές
Ενδεχόμενη αναγνώριση της αυτοκεφαλίας της εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα προκαλούσε ένταση στις σχέσεις με την ισχυρή εκκλησία της Σερβίας, οδηγώντας σε νέα εκκλησιαστική κρίση, Με δεδομένο ότι η Εκκλησία της Σερβίας διατηρεί στενές και πολυεπίπεδες σχέσεις με την Εκκλησία και το Πατριαρχείο της Ρωσίας, το οποίο έχει διακόψει κοινωνία με το Φανάρι.
Ένα τέτοιο σενάριο, θα μπορούσε να αποδειχθεί καταστροφικό για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, καθώς θα ενίσχυε τη δύναμη της Εκκλησίας της Ρωσίας, θα ενέτεινε τις αποσχιστικές τάσεις και θα υπονόμευε την ενότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Υπ αυτό το πρίσμα, μια απόφαση υπέρ της αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας, σε αυτή τη φάση, θεωρείται μάλλον απίθανη. Ωστόσο, το αίτημα αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέο γύρο διαβουλεύσεων με την Εκκλησία της Σερβίας.
