Σχεδιασμό για συμφωνία επί οδικού χάρτη για τον χειρισμό και την χαλιναγώγηση της τουρκικής προκλητικότητας και παραβατικότητας στην ανατολική Μεσόγειο, υλοποιεί η ελληνική κυβέρνηση, προβάλλοντας προφίλ ήρεμης δύναμης και αυτοπεποίθησης για τις εδραιωμένες σχέσεις και συμμαχίες στην Ευρώπη, καθώς και με ΗΠΑ και Ρωσία.
Η ελληνική κυβέρνηση, σε αυτή τη φάση φαίνεται ότι επιθυμεί να αναδείξει και να εμβαθύνει το εδραιωμένο διεθνές μέτωπο στήριξης και την συμμαχική-εταιρική υποστήριξη που λαμβάνει έναντι της Τουρκίας. Αυτό, τουλάχιστον, συμπεραίνεται από τη στρατηγική επικοινωνιακής-πολιτικής διαχείρισης του ζητήματος του Μνημονίου Τουρκίας-Λιβύης. Μέσω αυτής της οδού, ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιχειρεί να αποφύγει την παγίδα του Ταγίπ Ερντογάν που στοχεύει να εξαντλήσει τα όρια και το ευρωπαϊκό “οπλοστάσιο”, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια με την απειλή του προσφυγικού να προωθήσει τις υπόλοιπες ενέργειές του.
Ωστόσο, προβληματισμό προκαλεί η επικοινωνιακή αποσύνδεση των προκλήσεων του Μνημονίου Τουρκίας-Λιβύης, με αυτές που εκδηλώνει η Άγκυρα στην κυπριακή ΑΟΖ, αν και πρόκειται για ενιαίο playbook. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι ακόμα η ελληνική κυβέρνηση κινείται νωχελικά στο κυπριακό και στα προβλήματα της Κύπρου και τα προσεγγίζει σχετικώς αποστασιοποιημένα, δημιουργώντας την εντύπωση διαφοροποίησης της στάσης και επαναξιολόγησης του μετώπου.
Νομικά, το διακύβευμα εστιάζεται στην αναγνώριση του τουρκο-λιβυικού Μνημονίου στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας και όχι απλά στο Διεθνές Δίκαιο.
Πολιτικά, ο Κυριάκος Μητσοτάκης διευκρίνισε ότι ακόμα δεν σκοπεύει να ζητήσει κυρώσεις κατά της Τουρκίας, από τη στιγμή που δεν έχει προβεί σε πράξεις ενεργής αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και εφόσον τα αποτελέσματα της εξέτασης του Μνημονίου από ΕΕ και ΗΠΑ είναι αρνητικά για την Τουρκία. Όσον αφορά τις κυρώσεις για τις προκλήσεις και παραβιάσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, αυτές αν και έχουν υιοθετηθεί, ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί η επεξεργασία τους, παρά τις πιέσεις της Λευκωσίας. Επί του συγκεκριμένου θέματος, πάντως, η Αθήνα επιλέγει να μην τοποθετείται, δημιουργώντας αίσθηση αλλαγής τακτικής και τριβών με την κυπριακή κυβέρνηση.
Επικοινωνιακά, το μπαράζ αρνητικών ειδήσεων για την Τουρκία επεκτείνεται πέρα και έξω από τα μέτωπα στις διμερείς σχέσεις με Ελλάδα και Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο, καθώς η Γερουσία των ΗΠΑ επικύρωσε χθες τις κυρώσεις για τους S-400, σε επίπεδο επιτροπής, ενώ παράλληλα στο ίδιο νομοσχέδιο αίρεται το εμπάργκο όπλων στην Κύπρο, Επιπροσθέτως, το Κογκρέσο σήμερα υπερψήφισε την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων.
Στρατηγικά, πάντως, οι εταίροι και σύμμαχοι της Ελλάδας πιέζουν, μεν, τον Ταγίπ Ερντογάν, δείχνοντας τα δόντια τους, αλλά ακόμα δεν τα έχουν βγάλει, καθώς καμία χώρα ή οργανισμός δεν έχει ενεργοποιήσει ουσιαστικές κυρώσεις κατά της Τουρκίας. Σε αυτή τη φάση η συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 είναι παγωμένη, εν αναμονή επαναξιολόγησης τον Απρίλιο του 2020, ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζουν μια χαλαρή συμφωνία ελέγχου εξαγωγών όπλων προς την Άγκυρα.
Ποιοί και πώς στηρίζουν την Ελλάδα
Η Ελλάδα μέχρι στιγμής έχει λάβει θετικές αποκρίσεις από το Βερολίνο, με την εκπρόσωπο του υπουργείο Εξωτερικών να κάνει χθες σχετικές δηλώσεις, τη Γαλλία και την Ιταλία, σε επίπεδο ΕΕ. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι δηλώσεις της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φολ ντερ Λάιεν. Το ίδιο κλίμα -και με μεγαλύτερη καθαρότητα- κινήθηκαν οι δηλώσεις από αμερικανικής πλευράς, με το State Department αρχικά και τον πρέσβη στην Ελλάδα Τζέφρι Πάιατ, στη συνέχεια, να αποκρυσταλλώνει τις θέσεις της Ουάσιγκτον παρά την αρχικά απροθυμία του Λευκού Οίκου να αντιδράσει.
Παραδόξως, θετικά για τις ελληνικές θέσεις είναι μέχρι στιγμής και τα σχόλια της Ρωσίας, που κατ΄αρχήν καταδίκασε το πρώτο Μνημόνιο για την παροχή αμυντικής στήριξης από την Άγκυρα στην κυβέρνηση της Τρίπολης, ενώ στη συνέχεια Ρώσοι αξιωματούχοι αναγνώρισαν το Μνημόνιο στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου της Θάλασσας.
Πιο ενεργή στήριξη έδωσαν σε Ελλάδα και Κύπρο, Ιταλία και Γαλλία, καθώς έστειλαν φρεγάτες στην κυπριακή ΑΟΖ, οι οποίες μάλιστα συμμετέχουν σε ασκήσεις στην περιοχή. Αντιστοίχως, τριήμερα γυμνάσια ξεκινά και η Αίγυπτος προβάλλοντας σθένος και ικανότητα κάλυψης της περιοχής που διεκδικεί η Τουρκία. Ιδιαίτερα σθεναρή ήταν και η αντίδραση του Ισραήλ μέσω ανακοίνωσης του υπουργείου Εξωτερικών, παρά το γεγονός ότι η χώρα βρίσκεται -εκ νέου- σε προεκλογική περίοδο.
Τί θα πει η Ευρώπη
Η στάση της Ευρώπης, σε επίπεδο δηλώσεων αναμένεται να είναι επίσης σκληρή, απέναντι στην Τουρκία, σύμφωνα με την αίσθηση που δίνει το προσχέδιο των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που κυκλοφόρησε μετά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται κατά τη διάρκεια της σημερινής Συνόδου Κορυφής να εκφράσουν απερίφραστα και ομόφωνα την αλληλεγγύη τους προς την Ελλάδα και την Κύπρο, στέλνοντας ξεκάθαρο μήνυμα προς την Αγκυρα. Σύμφωνα με το προσχέδιο συμπερασμάτων, οι 28 ηγέτες θα τονίσουν ότι «το μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών στη Μεσόγειο Θάλασσα παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων χωρών και δεν συμμορφώνεται με το δίκαιο της θάλασσας (του ΟΗΕ)», όπως αναφέρει το προσχέδιο. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», κανένας ηγέτης δεν αναμένεται να φέρει οποιαδήποτε αντίρρηση με την παραπάνω δήλωση. Οπως επισήμανε, χθες, ανώτερος Ευρωπαίος αξιωματούχος στις Βρυξέλλες, για το θέμα υπήρξαν έντονες επαφές τις τελευταίες μέρες μεταξύ του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και του Ελληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
Το σχέδιο της δήλωσης επίσης αναφέρεται στα προηγούμενα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 22ας Μαρτίου, 20ής Ιουνίου και 17/18 Οκτωβρίου σχετικά με την Τουρκία. Στις 20 Ιουνίου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε καταδικάσει απερίφραστα τις συνεχιζόμενες παράνομες ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατ. Μεσόγειο και στο Αιγαίο. Είχε εκφράσει σοβαρές ανησυχίες για τις παράνομες γεωτρήσεις της Τουρκίας στην Ανατ. Μεσόγειο καθώς και τη δυσαρέσκειά του για το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει ακόμη ανταποκριθεί στις επανειλημμένες εκκλήσεις της Ε.Ε. να σταματήσει αυτές τις δραστηριότητες.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συγχρόνως υπογράμμιζε τον σοβαρό και άμεσο αρνητικό αντίκτυπο αυτών των παράνομων ενεργειών σε όλο το φάσμα των σχέσεων Ε.Ε. – Τουρκίας. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκού Συμβούλιο είχε αποφασίσει στην τελευταία Σύνοδο στις 17-18 Οκτωβρίου ότι η οριοθέτηση των ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας πρέπει να αντιμετωπιστεί με διάλογο και διαπραγμάτευση καλή τη πίστει, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου και σύμφωνα με την αρχή των σχέσεων καλής γειτονίας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε σχέση με τις παράνομες γεωτρήσεις της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ, οι ηγέτες της Ε.Ε. έχουν αποφασίσει την επιβολή κυρώσεων σε άτομα και εταιρείες που εμπλέκονται σε αυτές, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η προετοιμασία του σχετικού καταλόγου.