Δηλώσεις, απαντήσεις, δημοσιεύματα, fake news και πόλεμος προπαγάνδας θολώνουν το τοπίο στην Ανατολική Μεσόγειο τη στιγμή που η αμερικανική Exxon Mobil σε συνεργασία με την Qatar Petroleum ξεκινούν τις γεωτρήσεις στο οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ και καθώς το Κυπριακό και οι πολυμερείς συνεργασίες στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια βρίσκονται σε διαδικασία αποτύπωσης σε εμπεδωμένα σχήματα ασφαλείας.
Οι ειδήσεις, η επικοινωνία και οι πολιτικές ισορροπίες εργαλειοποιούνται, η κοινή γνώμη επηρεάζεται από τα “διψασμένα” media που πέφτουν θύματα της αποστολής τους.
Οι γεωτρήσεις στο οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ δεν είναι, όμως, ούτε το μόνο, ούτε το μείζον θέμα, αλλά αποτελούν ένα ακόμα σημείο τριβής, το οποίο επιχειρεί η Τουρκία να συμπεριλάβει στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό.
Παράλληλα, όμως, τρέχουν εξελίξεις στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο, οι οποίες θα οδηγήσουν σε αναδιάταξη των γεωπολιτικών ισορροπιών και επαναχάραξη του ενεργειακού χάρτη της ευρύτερης περιοχής, μέχρι την Κεντρική Ευρώπη. Το διακύβευμα αυτό αφορά τόσο την Τουρκία, όσο και τη Ρωσία, η οποία βλέπει την επιρροή της να περιορίζεται και το ρόλο της να αποδυναμώνεται, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομία της και τη διεθνή της θέση.
Συνεπώς, η προώθηση των πολυμερών, υπό αμερικανικό μανδύα, σχημάτων συνεργασίας και η μετεξέλιξή τους σε περιφερειακές συμμαχίες που συνδέονται με το NATO και την ΕΕ, δεν είναι ένα σενάριο που θέλει να δει η Μόσχα. Η Άγκυρα, με δεδομένο το χαρακτηρισμό του “περιφερειακού ταραξία” και την ανάγκη του Ερντογάν να συγκεντρώσει χαρτιά στα χέρια του, είναι ο ιδανικός εγκάθετος για να δυναμιτίσει το σκηνικό, δημιουργώντας ένα νέο ground zero για διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας.
Τούτων δοθέντων, η ανταπόκριση των ελληνικών media στην τουρκική προπαγάνδα και τις προκλήσεις, τα καθιστά -σε πολλές περιπτώσεις- μαριονέτες του Πούτιν, αλλά με χειριστή τον Ερντογάν.
Ευρώπη και ΗΠΑ έχουν κατ’ επανάληψη ασκήσει παρεμβάσεις για το ρόλο των ελληνικών media, αναδεικνύοντας περιστατικά προπαγάνδας, ωστόσο η πόλωση στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό και η έλλειψη αποστασιοποιημένων παιχτών, δεν επιτρέπουν την επαναξιολόγηση της κατάστασης και την αναπροσαρμογή ισορροπιών.
Οι γεωτρήσεις
Η Τουρκία, αν και δεν ενδιαφέρεται άμεσα για το συγκεκριμένο οικόπεδο, εν τούτοις χρησιμοποιεί το θέμα στο πλαίσιο μιας πολυεπίπεδης στρατηγικής η οποία έχει στόχο την επαναπροσέγγιση με τις ΗΠΑ σε διαφορετική βάση και την ανάδειξη της αντίθεσής της σε οποιαδήποτε δραστηριότητα της κυπριακής κυβέρνησης, ενώ παράλληλα επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει την ουσία των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό εντάσσοντας στο ίδιο πακέτο τα δικαιώματα εξόρυξης και το καθεστώς εγγυήσεων.
Η στρατηγική αυτή, όμως, δεν είναι εύκολα ορατή δια γυμνού οφθαλμού, καθώς εκφράζεται υποδόρια, προωθείται μέσω των λόμπι και αναπροσαρμόζεται ώστε να περιλαμβάνει τα παράγωγα των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων σε σειρά μετώπων, τα οποία δεν συνδέονται άμεσα αλλά έμμεσα με το συγκεκριμένο.
Η έναρξη εργασιών της Exxon Mobil μπορεί να αλλάξει τις ευαίσθητες ισορροπίες για την επίλυση του Κυπριακού, αναφέρει σε ανακοίνωσή του το τουρκικό ΥΠΕΞ και επαναλαμβάνει ότι «θα ξεκινήσει και δραστηριότητες στις περιοχές που η “τουρκική δημοκρατία της βόρειας Κύπρου” αδειοδότησε την κρατική εταιρεία πετρελαίου Τουρκίας (ΤΡΑΟ)».
Στην ανακοίνωσή του το τουρκικό ΥΠΕΞ αναφέρει συγκεκριμένα ότι «η έναρξη έρευνας της εταιρεία Exxon Mobil για φυσικό αέριο στο λεγόμενο οικόπεδο 10 για το οποίο την αδειοδότησε η “Ε/κ διοίκηση νότιας Κύπρου” (όπως αποκαλεί την Κυπριακή Δημοκρατία), δεν συμβάλλει στη σταθερότητα της περιοχής και ενδέχεται να αλλάξει συγκεκριμένες ευαίσθητες ισορροπίες σε σχέση με την επίλυση του ζητήματος».
Η ρητορική αυτή, στόχο έχει να δείξει ότι η Άγκυρα ακούει -έστω και αποσπασματικά- τις ανησυχίες της Ουάσιγκτον, όπως αυτές διατυπώθηκαν στην πρόσφατη ανακοίνωση, ενώ επιχειρεί να χρεώσει στη Λευκωσία (κρατά εκτός την Αθήνα) πρόθεση αποσταθεροποίησης της περιοχής, επενδύοντας σε δική τους προγενέστερη ανακοίνωση που αναφέρεται ότι η Τουρκία αντιδρά στη δημιουργία τετελεσμένων.
«Λέγοντας ότι όλες οι φυσικές πηγές ενέργειας γύρω από την Κύπρο δεν ανήκουν μόνο στην Ε/κ πλευρά, αλλά και στις δύο πλευρές έχουμε προειδοποιήσει την Ε/κ διοίκηση να σταματήσει τις μονομερείς έρευνες για υδρογονάνθρακες στην ανατολική Μεσόγειο»,
αναφέρεται στην ανακοίνωση, αναδεικνύοντας ξεκάθαρα τη θέση της Τουρκίας να εντάσσει -de facto- τις γεωτρήσεις στο πακέτο του Κυπριακού, ενώ προστίθεται:
«Με την ευκαιρία αυτή, επαναλαμβάνουμε και πάλι την προειδοποίησή μας προς τις εταιρείες που συμμετέχουν σε αυτές τις μονομερείς δραστηριότητες έρευνας και εξόρυξης των Ε/Κ. Υπενθυμίζουμε επίσης ότι η κατανομή των φυσικών πόρων της Κύπρου αποτελεί μία ουσιώδη πτυχή του Κυπριακού».
Η διατύπωση αυτή δράττεται των αμερικανικών ανακοινώσεων και θέσεων, σύμφωνα με τις οποίες η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων θα πρέπει να είναι ισομερής, στο πλαίσιο της λύσης του Κυπριακού.
Το τουρκικό ΥΠΕΞ αναφέρει ακόμη ότι:
«Όπως μέχρι σήμερα, έτσι και από δω και πέρα σε πλήρη συντονισμό με την “τδβκ” (ψευδοκράτος) θα συνεχίσουμε να κάνουμε τα απαραίτητα διπλωματικά και πολιτικά βήματα με στόχο να προστατεύσουμε τα διεθνή δικαιώματα και συμφέροντα που πηγάζουν από το διεθνές δίκαιο του Τ/κ “λαού” ο οποίος είναι κοινός ιδιοκτήτης του νησιού. Εκτός από την δική μας υφαλοκρηπίδα θα ξεκινήσουμε και δραστηριότητες στις περιοχές που η ‘τδβκ’ αδειοδότησε την κρατική εταιρία πετρελαίου της Τουρκίας».
Ο ρόλος των media
Ωστόσο, οι ερμηνείες των media βασίζονται στο θυμικό και το συναισθηματικό, αντιμετωπίζοντας την Τουρκία και τις ανακοινώσεις της, ως πολεμικά ανακοινωθέντα, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για διπλωματική στρατηγική υψηλού επιπέδου, η απόκρυψη της οποίας δημιουργεί κινδύνους για τη δυνατότητα άσκησης της εθνικής κυριαρχίας.
Τα μέσα ενημέρωσης, αναπαράγοντας δηλώσεις και ερμηνεύοντας τις εξελίξεις μονόπλευρα με βάση δική τους εκδοχή των εθνικών συμφερόντων και με την επίκληση στα εθνικιστικά αντανακλαστικά της κοινωνίας, αποπροσανατολίζουν την κοινή γνώμη, καλλιεργούν κλίμα και εν τέλει ποδηγετούν το πολιτικό προσωπικό σε τοποθετήσεις που αυξάνουν την ένταση και υπονομεύουν τη διαμόρφωση μιας ενιαίας απάντησης.
Προκρίνοντας την ad hoc αναμέτρηση με την Τουρκία, όμως, τη στιγμή που ο διεθνής παράγοντας αναζητά δυνάμεις ικανές να διαχειριστούν απαιτητικές καταστάσεις και να διαμορφώσουν περιβάλλον ασφάλειας, στην πραγματικότητα υποσκάπτουν τη θέση της Ελλάδας σε αυτό το σκηνικό, όπως και το διεθνές κύρος και status της χώρας.
Η Άγκυρα, από την άλλη πλευρά, έχοντας ελέγξει πλήρως τόσο τη ροή της πληροφορίας προς τα media αλλά και τα ίδια τα media, στο έδαφός της, επιδίδεται σε επικοινωνιακές στρατηγικές με στόχο τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, ξεπερνώντας αρκετές φορές τα όρια, φτάνοντας ακόμα και στην ωμή προπαγάνδα.
Αν και οι κινήσεις της Τουρκίας γίνονται αντιληπτές σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο, ο τρόπος χειρισμού από τα media νοθεύει την αντίληψη της κοινής γνώμης, δημιουργώντας ασύμμετρες πιέσεις στο πολιτικό προσωπικό και την κυβέρνηση.
Από τα fake περιστατικά τουρκικής απόβασης στα Ίμια, τις αντιπαραθέσεις στη θάλασσα και τις παραβιάσεις του εθνικού εναερίου χώρου της Ελλάδας, μέχρι τις ειδήσεις για επικείμενες τουρκικές γεωτρήσεις και έρευνες σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, η πραγματικότητα αλλοιώνεται, ενώ άλλες φορές τοποθετείται μέσα σε επίπλαστα κάδρα προκαλώντας αντιδράσεις και καλλιεργώντας κλίμα που δεν ανταποκρίνεται ούτε καν στις προθέσεις της Άγκυρας.