Η Ελλάδα βγήκε από τα Μνημόνια μετά από 8 χρόνια, σκληρής λιτότητας και 10 έτη οικονομικής καχεξίας, κατά τη διάρκεια των οποίων το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 25% και η ανεργία εκτοξεύθηκε στο 27%, η ανάπτυξη δείχνει να εδραιώνεται ενισχύοντας την προσδοκία για σταδιακή βελτίωση των συνθηκών.
Οι οίκοι αξιολόγησης αναγνωρίζουν τη βελτίωση της κατάστασης στα δημόσια οικονομικά και στις μεταρρυθμίσεις, ωστόσο άπαντες επισημαίνουν το πρόβλημα της υψηλής φορολογίας, ενώ πλέον παρατηρείται ουσιαστική βελτίωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο παρείχαν δάνεια ύψους άνω των 260 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ελλάδα κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση, κατανεμημένα σε τρία προγράμματα διάσωσης το 2010, το 2012 και το 2015. Εν τέλει χρησιμοποιήθηκαν συνολικά περί τα 230 δισ.
Οι εκταμιεύσεις του ESM για την Ελλάδα
| Ημερομηνία δόσης | Ποσό εκταμίευσης | Είδος εκταμίευσης | Ωρίμανση | Συνολικό ποσό δανείου |
|---|---|---|---|---|
| 20/08/2015 | €13 δισ. | μετρητά | αποπληρωμή από το 2034 έως 2057 | €13 δισ. |
| 24/11/2015 | €2 δισ. | μετρητά | αποπληρωμήαπό το 2034 έως 2057 | €15 δισ. |
| 01/12/2015 | €2.7 δισ. | άϋλα | αποπληρωμή από το 2055 έως 2059 | €17.7 δισ. |
| 08/12/2015 | €2.7 δισ. | άϋλα | €20.4 δισ. | |
| 23/12/2015 | €1 δισ. | μετρητά | αποπληρωμή από το 2034 έως 2057 | €21.4 δισ. |
| 21/06/2016 | €7.5 δισ. | μετρητά | αποπληρωμή από το 2034 έως 2058 | €28.9 δισ. |
| 26/10/2016 | €2.8 δισ. | μετρητά | αποπληρωμή από το 2034 έως 2058 | €31.7 δισ. |
| 10/07/2017 | €7.7 δισ. | μετρητά | αποπληρωμή από το 2034 έως 2059 | €39.4 δισ. |
| 30/10/2017 | €0.8 δισ. | μετρητά | αποπληρωμή από το 2034 έως 2059 | €40.2 δισ. |
| 28/03/2018 | €5.7 δισ. | μετρητά | αποπληρωμή από το 2051 έως 2054; 2060 | €45.9 δισ. |
| 15/06/2018 | €1 δισ. | μετρητά | αποπληρωμή από το 2034 έως 2060 | €46.9 δισ. |
| 06/08/2018 | €15 δισ. | μετρητά | αποπληρωμή από το 2043 έως 2060 | €61.9 δισ. |
Μεσοσταθμικά η ωρίμανση των δανείων του ESM φτάνει στα 32,35 χρόνια, μετά την αποπληρωμή δόσης 2 δισ.
Οι χώρες μέλη της Ευρωζώνης, στο πλαίσιο του πρώτου πακέτου στήριξης της Ελλάδας,συνήψαν διακρατικά δάνεια €52.9 δισ. μέσω του EFSF. Εν συνεχεία στη δεύτερη διάσωση ο EFSF, από τον Μάρτιο του 2012 μέχρι τον Ιούνιο του 2015 χορήγησε στην Ελλάδα δάνεια €141.8 δισ., εκ των οποίων τα 130,9 δισ. παραμένουν σε εκκρεμότητα και έχουν αναδιαρθρωθεί.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο πακέτο διάσωσης που έχει λάβει χώρα από άλλες, στην ιστορία και έληξε τη Δευτέρα – αν και η Ελλάδα εξακολουθεί να βαρύνεται από τεράστιο δημόσιο χρέος.
Τι σηματοδοτεί πραγματικά όμως η λήξη του προγράμματος στήριξης για την Ελλάδα, που βρίσκεται σήμερα και πόσο δρόμο έχει διανύσει; Πως το αντιλαμβάνονται αυτό οι αγορές, οι εν δυνάμει επενδυτές και σε ποιά κατεύθυνση πρέπει τώρα να κινηθεί η κυβέρνηση;
Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ εντοπίζει πέντε σημεία κλειδιά, ενώ το Crisis Monitor επιχειρεί μια πιο διεξοδική παρουσίασή τους, σε μια προσπάθεια να σκιαγραφήσουμε την κατάσταση και να αναδείξουμε τις προκλήσεις:
1. Το πρόγραμμα διάσωσης έχει τελειώσει, αλλά η Ελλάδα παραμένει σε αυστηρή επιτήρηση
Η Ελλάδα δεν θα χρειαστεί νέα δάνεια ή ελάφρυνση χρέους, καθώς η οικονομία της χώρας θεωρείται ότι έχει επιστρέψει σε βιώσιμη τροχιά.
“Για πρώτη φορά από τις αρχές του 2010 η Ελλάδα μπορεί να σταθεί στα πόδια της”,
δήλωσε ο πρόεδρος του Eurogroup, Μάριο Σεντένο.
“Χρειάστηκε πολύ περισσότερο από το αναμενόμενο, αλλά πιστεύω ότι είμαστε εκεί: η οικονομία της Ελλάδας ξανάρχεται, υπάρχει πλεόνασμα προϋπολογισμού και εμπορίου και η ανεργία μειώνεται σταθερά”.
συνέχισε ο πρόεδρος του Eurogroup.
Ωστόσο, η Ελλάδα θα παρακολουθείται στενότερα από άλλες χώρες της Ευρωζώνης που έλαβαν παρόμοια δάνεια λόγω του πρωτοφανούς μεγέθους του πακέτου διάσωσης, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο του ESM, Κλάους Ρέγκλινγκ. Στο πλαίσιο αυτής της συνεχιζόμενης εποπτείας, γνωστής ως «ενισχυμένη επιτήρηση», αξιωματούχοι της Κομισιόν συνεπικουρούμενοι από τον ESM και το ΔΝΤ (σε συμβουλευτικό ρόλο) θα επισκέπτονται την Ελλάδα κάθε τρεις μήνες για να αξιολογήσουν τη δημοσιονομική τους κατάσταση και την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων.
2. Ανάκαμψη από πολύ χαμηλή βάση
Η οικονομία της Ελλάδας έχει συρρικνωθεί κατά 25% μικρότερη από τις αρχές της κρίσης, σε όρους ΑΕΠ, τώρα όμως φαίνεται να εισέρχεται ξανά σε αναπτυξιακή τροχιά. Η ανεργία, η οποία αναρριχήθηκε πάνω από το 27% κατά τη διάρκεια των οκτώ ετών λιτότητας, έχει πλέον υποχωρήσει κάτω από 20%. Το Δημόσιο έλλειμμα της Ελλάδας προκάλεσε την κρίση, όταν η χώρα παραδέχτηκε ότι είχε παραποιήσει τα στατιστικά, το 2009, είχε φτάσει στο 15% του ΑΕΠ, υπερβαίνοντας κατά πέντε φορές το όριο της ΕΕ. Τώρα όμως το έλλειμμα έχει μετατραπεί σε πλεόνασμα του προϋπολογισμού και με συμφωνία για τη διατήρησή του για πολλά ακόμη χρόνια.
Δεδομένης της στενής διαδικασίας παρακολούθησης, του μεγάλου χρέους και της ανάγκης να πεισθούν οι αγορές ομολόγων ότι η Ελλάδα είναι αξιόπιστος δανειολήπτης, η κυβέρνηση θα πρέπει να εμμείνει σε αυστηρή δημοσιονομική πολιτική.
Όπερ σημαίνει ότι, αν το πρόγραμμα διάσωσης έχει τελειώσει, η λιτότητα είναι πιθανό να συνεχιστεί, ενδεχομένως με ηπιότερο χαρακτήρα.
Παράλληλα, δεν αποκλείεται προοδευτικά οι στόχοι για τα υψηλά πλεονάσματα να χαλαρώσουν, καθώς προς αυτή την κατεύθυνση πιέζουν -εκτός από την κυβέρνηση- η Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδας, το ΔΝΤ και η αξιωματική αντιπολίτευση. Ίσως αυτό όμως να μη συμβεί άμεσα ή εμφανώς, ωστόσο όταν οι αγορές πειστούν ότι η κυβέρνηση δεν σκοπεύει να παρεκκλίνει των δεσμεύσεων, τότε θα αρχίσει να εμπεδώνεται η θετική προοπτική σε όρους Άμεσων Ξένων Επενδύσεων.
3. Οι Έλληνες παραμένουν σε δύσκολη κατάσταση
Κατά τη διάρκεια της κρίσης, οι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είδε το εισόδημα και κατ επέκταση την αγοραστική του δύναμη να περιορίζεται ραδαία. Συντάξεις και μισθοί μειώθηκαν και οι φόροι αυξήθηκαν για να καλύψουν το δημόσιο έλλειμμα. Το ισχυρότερο πλήγμα φαίνεται να δέχθηκαν οι ηλικιωμένοι και οι νέοι, οι οποίοι αδυνατούν να αγοράσουν βασικά είδη όπως τα τρόφιμα και τα είδη ένδυσης. Στην κορύφωση της κρίσης, το 25% των παιδιών ζούσε στη φτώχεια.
Η σταδιακή οικονομική ανάκαμψη δημιουργεί την προσδοκία για την αναπλήρωση και αποκατάσταση του χαμένου εδάφους, ωστόσο, αρκετοί που δέχθηκαν την επίδραση της κρίσης στα πρώτα τους βήματα, έχουν ήδη τεθεί εκτός συστήματος. ότι θα βελτιώσει τις προοπτικές της, αλλά για όσους τα πρώτα χρόνια τους έπεσαν θλιμμένοι από την κρίση, η ζημιά γίνεται. Μελέτες έχουν δείξει ότι η παιδική φτώχεια συνδέεται με την κακή υγεία, η οποία μπορεί να έχει δια βίου επιπτώσεις.
Από την άλλη πλευρά, ο λαός της Ελλάδας είναι ίσως το μεγαλύτερο πλεονέκτημά του. Η Ελλάδα κατέχει την 87η θέση στον Δείκτη Παγκόσμιου Ανταγωνιστικού Φόρουμ του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, που έχοντας απολέσει θέσεις στην κατάταξη εξαιτίας των υψηλών φορολογικών συντελστών, την αναποτελεσματική κυβερνητική γραφειοκρατία, τα πολιτικά προβλήματα και το χαμηλό επίπεδο καινοτομίας στις επιχειρήσεις.
Ωστόσο, κατατάσσεται πολύ ψηλότερα – 44η – όσον αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση και κατάρτιση. Υπάρχει αφθονία των Ελλήνων επιστημόνων και μηχανικών. Αυτό είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό, δεδομένου του δύσκολου οικονομικού περιβάλλοντος καταδεικνύοντας το ανεκμετάλλευτο και υψηλής ποιότητας δυναμικό.
4. Η οικονομία παραμένει ευάλωτη
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια δύσκολη πιστωτική αγορά και προσπαθεί να δείξει στους επενδυτές ότι παίρνει, πλέον, στα σοβαρό για τη δημοσιονομική πειθαρχία. Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη πίεση στους πολίτες της. Η κυβέρνηση έχει συμφωνήσει ήδη να μειώσει ξανά τις συντάξεις το 2019, αν και προσπαθεί να το αποφύγει, διατηρώντας πάντα τον στόχο για την επίτευξη πλεονασματικού προϋπολογισμού, με πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% μέχρι το 2022.
Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Τουρκία, οι επερχόμενες αυξήσεις επιτοκίων από την ΕΚΤ αποτελούν εξωγενείς παράγοντες, οι οποίοι όμως καταδεικνύουν την ευάλωτη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η οικονομία.
Στην πραγματικότητα, η ανάπτυξη δείχνει σημάδια ανάκαμψης, καθώς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 2% φέτος. Ο τουρισμός αναπτύσσεται τόσο ραγδαία που η κυβέρνηση ανησυχεί ότι πλέον η χώρα γίνεται, ίσως, υπερβολικά δημοφιλής προορισμός.
Το πρόβλημα είναι η εύρεση της χρυσής τομής μεταξύ της αναγκαίας ανάπτυξης με τη συνεχιζόμενη λιτότητα, καθώς οι υψηλότεροι φόροι βαρύνουν τις μικρές επιχειρήσεις και παρεμποδίζουν τις επενδύσεις. Οι φορολογικοί συντελεστές είναι ο πιο προβληματικός παράγοντας για την επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον Δείκτη Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ.
5. Εκπληρώνοντας τις προοπτικές της Ελλάδας
Η δεξαμενή ταλέντων της Ελλάδας αναζωογονεί τώρα άλλες οικονομίες: Σχεδόν μισό εκατομμύριο Έλληνες έφυγαν για να εργαστούν στο εξωτερικό από τότε που ξεκίνησε η κρίση. Πολλοί Έλληνες επαγγελματίες ευδοκιμούν τώρα στη Γερμανία, για παράδειγμα. Στην πρώτη γραμμή είναι οι Έλληνες μηχανικοί, των οποίων οι προοπτικές σταδιοδρομίας συνδέονται στενά με δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογία.
Υπάρχει, όμως, ελπίδα ότι η ανάκαμψη θα μπορούσε να αντιστρέψει το brain drain. Η Ελλάδα βελτιώνεται όσον αφορά την τεχνολογική ετοιμότητά, έναντι άλλων δεικτών ανταγωνιστικότητας. Διαπιστώνεται σταθερή αύξηση του αριθμού των χρηστών του Διαδικτύου. Οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν υιοθετούν ακόμα τις τελευταίες τεχνολογίες στη διαδικασία παραγωγής, ωστόσο, αν επενδύσουν σε αυτή την κατεύθυνση θα δημιουργούσαν σημαντική ώθηση στην παραγωγικότητα και στα περιθώρια κέρδους.
Τελικά, η ανάκαμψη της Ελλάδας εξαρτάται από τη δημιουργία εντός περιβάλλοντος στο οποίο μπορεί να ευδοκιμήσει το εξειδικευμένο, επιχειρηματικό και καινοτόμο εργατικό δυναμικό της – και στο οποίο βρίσκουν πρόσφορο έδαφος νέες επιχειρήσεις. Ελληνικές startups και συνεταιρισμοί των εργαζομένων αναδύονται, τώρα, από τις στάχτες της κρίσης, ωστόσο, η πρόκληση θα είναι ο σχεδιασμός θεσμών και πολιτικών που ενθαρρύνουν τις προσπάθειές τους, να στηρίξουν την καινοτομία και επιτρέψουν στους Έλληνες να επενδύσουν στο μέλλον τους.
