Αναβάθμιση-έκπληξη του αξιόχρεου της ελληνικής οικονομίας ανακοίνωσε πριν από λίγο η Moody’s, ενώ διατηρεί θετικές τις προοπτικές, ένδειξη ότι επίκειται και νέα βελτίωση της αξιολόγησης, ενώ προβλέπει καθαρή έξοδο της Ελλάδας από το Μνημόνιο.
Ο οίκος σημειώνει ότι οι λόγοι για την αναβάθμιση της χώρας είναι:
1. Η Ελλάδα έχει πετύχει αξιόλογη δημοσιονομική και θεσμική βελτίωση υπό το πρόγραμμα προσαρμογής, η οποία εκτιμάται ότι θα διατηρηθεί τα επόμενα χρόνια. Αυτές οι βελτιώσεις θα στηρίξουν την ανάκαμψη της οικονομίας και τις τράπεζες.
2. Η Moody’s εκτιμά πως η Ελλάδα θα ολοκληρώσει επιτυχώς το πρόγραμμα προσαρμογής και θα επιστρέψει στην χρηματοδότηση από τις αγορές. Η «καθαρή έξοδος» θα στηριχθεί βραχυπρόθεσμα από σημαντικό “μαξιλάρι” ρευστότητας και μεσοπρόθεσμα από την ισχυρή δέσμευση των δανειστών της ευρωζώνης να παράσχουν πρόσθετη ελάφρυνση χρέους.
3. Το ρίσκο μιας στάσης πληρωμών ή αναδιάρθρωσης του χρέους που βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών έχει μειωθεί σημαντικά. Ενώ η Ελλάδα βρισκόταν σε αντίστοιχο σημείο καμπής στα μέσα του 2014, ο οίκος θεωρεί ότι το ρίσκο ανατροπής ή εκτροχιασμού της δημοσιονομικής και οικονομικής προόδου που έχει επιτευχθεί είναι σημαντικά χαμηλότερο.
Οι προοπτικές παραμένουν θετικές. Η Moody’s θα μπορούσε να αναβαθμίσει περαιτέρω τη βαθμολογία εάν οι μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος αποφέρουν αποτελέσματα πιο θετικά από τα αναμενόμενα, οδηγώντας σε σταθερή οικονομική ανάπτυξη και σε ταχύτερη μείωση του δείκτη δημόσιου χρέους στο πλαίσιο ενός σταθερού πολιτικού περιβάλλοντος.
Τα μακροπρόθεσμα ανώτατα όρια χώρας για τα ομόλογα σε ξένο νόμισμα και σε τοπικό νόμισμα αυξήθηκαν στο Ba2 από τη Β3, για να αντικατοπτριστεί ο μειωμένος κίνδυνος εξόδου της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ. Τα μακροπρόθεσμα ανώτατα όρια για καταθέσεις σε ξένο νόμισμα και σε τοπικό νόμισμα αυξήθηκαν στο B3 από το Caa2. Τα ανώτατα όρια καταθέσεων παραμένουν ευθυγραμμισμένα με την αξιολόγηση κρατικών ομολόγων ώστε να αντικατοπτρίζουν τους τρέχοντες ελέγχους κεφαλαίου. Τα βραχυπρόθεσμα ανώτατα όρια των ομολόγων σε ξένο νόμισμα και των τραπεζικών καταθέσεων παραμένουν αμετάβλητα στο Not Prime (NP).
Το σκεπτικό της αναβάθμισης
Πρώτος άξονας: Σημαντικές δημοσιονομικές και θεσμικές βελτιώσεις στο πλαίσιο του τρέχοντος προγράμματος προσαρμογής, το οποίο πιθανώς θα διατηρηθεί τα προσεχή έτη
Η απόδοση της Ελλάδας στο πλαίσιο του τρέχοντος, τρίτου προγράμματος, προσαρμογής ξεπέρασε τις προσδοκίες και ήταν πολύ ισχυρότερη από ό, τι στα δύο προηγούμενα προγράμματα. Συγκεκριμένα, η ελληνική κυβέρνηση κατάφερε να θέσει τα δημόσια οικονομικά της σε πιο βιώσιμη βάση, με πρωτογενή πλεονάσματα άνω του 2% του ΑΕΠ και σχεδόν ισοσκελισμένα συνολικά το 2016 και το 2017. Σημαντικό μέρος της βελτίωσης οφείλεται τα διαρθρωτικά μέτρα που θα παράσχουν διαρκή δημοσιονομικά οφέλη, συμπεριλαμβανομένων των μεταρρυθμίσεων στα συστήματα εισοδήματος και προστιθέμενης αξίας, μεταρρύθμιση των δαπανών για τη συνταξιοδότηση και την υγειονομική περίθαλψη, αναδιάρθρωση των δημόσιων επιχειρήσεων, καθώς και μέτρα για τη συγκράτηση Συνολικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι το σωρευτικό όφελος από τα διαρθρωτικά δημοσιονομικά μέτρα θα ανέλθει στο 4,5% περίπου του ΑΕΠ έως τα τέλη του 2018.
Επιπλέον, η ελληνική κυβέρνηση έχει θεσπίσει μια ενδεχόμενη δημοσιονομική δέσμη αυτόματων αυξήσεων φόρων και περικοπών δαπανών που θα ενεργοποιηθούν εάν χρειαστεί για την επίτευξη του στόχου του πρωτογενούς πλεονάσματος (3,5% του ΑΕΠ) για τα έτη 2019-2022. Τα μέτρα αυτά υποστηρίζουν την άποψη ότι οι στόχοι του προϋπολογισμού είναι πιθανόν να επιτευχθούν ακόμη και αν η οικονομική ανάπτυξη αποδειχθεί πιο συγκρατημένη από ότι αναμένεται σήμερα. Μια τέτοια δημοσιονομική επίδοση θα πρέπει να μειώσει τον δείκτη δημόσιου χρέους κατά περίπου 7 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, σε μόλις πάνω από 174% του ΑΕΠ το 2019, από μια κορυφή άνω του 181% το 2017.
Σημαντική πρόοδος σημειώθηκε επίσης σε σχέση με τους άλλους στόχους του προγράμματος: αντιμετωπίζονται οι βαθιές θεσμικές αδυναμίες της Ελλάδας στη δημόσια και φορολογική διοίκηση καθώς και το δικαστικό σύστημα, οι οποίες συνέβαλαν στην κρίση, όπως αποδεικνύεται π.χ. με την ίδρυση ανεξάρτητων φορολογικών εσόδων και οντοτήτων ιδιωτικοποίησης και την αντικατάσταση των πολιτικά διορισμένων στα ανώτατα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Αυτές οι αλλαγές θεσμικής και διακυβέρνησης θα οδηγήσουν με την πάροδο του χρόνου σε ορατές βελτιώσεις στις σημερινές χαμηλές θεσμικές επιδόσεις της Ελλάδας.
Οι κυριότερες αδυναμίες του τραπεζικού τομέα – συμπεριλαμβανομένων των πολύ υψηλών επιπέδων μη εκτελεστικών ανοιγμάτων (NPEs) – αντιμετωπίζονται πιο έντονα απ ‘ό, τι τα τελευταία οκτώ χρόνια. Οι νομικές και τεχνικές απαιτήσεις για τη διεξαγωγή ηλεκτρονικών δημοπρασιών – ένα βασικό μέτρο για τις τράπεζες να πραγματοποιήσουν εξασφαλίσεις και να επιταχύνουν τον καθαρισμό των ισολογισμών τους – έχουν πλέον τεθεί σε ισχύ και οι ίδιες οι τράπεζες έχουν δεσμευτεί να επιτύχουν μεμονωμένους στόχους μείωσης των ΕΑΠ. Η Moody’s σημειώνει επίσης θετικά ότι η εξάρτηση του συστήματος από τη ρευστότητα έκτακτης ανάγκης από την Τράπεζα της Ελλάδος και το Ευρωσύστημα παρουσιάζει πτωτική πορεία το τελευταίο έτος και οι καταθέσεις πελατών επιστρέφουν στο σύστημα. Οι τράπεζες είναι επίσης σε θέση να εκδίδουν καλυμμένα ομόλογα τους τελευταίους μήνες, διαφοροποιώντας τη χρηματοδότησή τους, απεξαρτώμενες από τη χρηματοδότηση των κεντρικών τραπεζών. Από τα 25 δισ. ευρώ που διατέθηκαν στο πρόγραμμα για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, απαιτούνται μόνο 5,4 δισ. ευρώ.
Οι οικονομικές προοπτικές έχουν επίσης γίνει πιο θετικές. Η οικονομία άρχισε να ενισχύεται, αν και με πολύ μέτριο ρυθμό. Η Moody’s σημειώνει ότι ο ρυθμός ανάκαμψης είναι παρόμοιος με εκείνον στις άλλες χώρες της περιφέρειας της ζώνης του ευρώ σε παρόμοιο σημείο της εξόδου τους από την εξωτερική στήριξη. Οι εξαγωγές αγαθών και πιο πρόσφατα τα έσοδα από τον τουρισμό αυξάνονται έντονα, αντανακλώντας την ανάκαμψη της παγκόσμιας και της ζώνης του ευρώ. Οι καταναλωτικές δαπάνες ήταν πιο μετριοπαθείς αλλά πρέπει να επωφεληθούν από τη βελτίωση της κατάστασης της αγοράς εργασίας καθώς και από την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος και τη συνεχιζόμενη σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα. Οι επενδύσεις επωφελούνται ήδη από μια συντονισμένη προσπάθεια της ΕΕ και των επίσημων δανειστών όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Ενώ η Moody’s δεν αναθεωρεί τις προβλέψεις αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ της τάξης του 2% και 2,2% αντίστοιχα για το 2018 και το 2019, ο οργανισμός είναι πιο σίγουρος από ότι πριν οι εν λόγω προβλέψεις θα υλοποιηθούν, δεδομένου ότι η επιτυχής ολοκλήρωση του προγράμματος θα πρέπει να άρει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επιχειρήσεων , και την υποστήριξη εισροών ιδιωτικών κεφαλαίων.
Δεύτερος άξονας: Η επιτυχής ολοκλήρωση του προγράμματος προσαρμογής τώρα είναι πολύ πιθανό. Η επιστροφή της Ελλάδας στη χρηματοδότηση της αγοράς θα υποστηριχθεί από τη μεγάλη δέσμευση μετρητών και τη δέσμευση του δανειστή για ελάφρυνση του χρέους ώστε να διατηρηθούν οι ανάγκες δανεισμού σε διαχειρίσιμα επίπεδα
Η Moody’s θεωρεί πλέον πολύ πιθανό ότι η Ελλάδα θα ολοκληρώσει με επιτυχία το τρίτο πρόγραμμα υποστήριξής της τον Αύγουστο. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται από τα θετικά συμπεράσματα που έλαβε η Ευρωομάδα κατά τη σύνοδό της στις 19 Φεβρουαρίου, μολονότι καθυστέρησε την επίσημη ολοκλήρωση της τρίτης αναθεώρησης, έπειτα από την ολοκλήρωση δύο τελικών προηγούμενων ενεργειών (από 110 συνολικά). Η “καθαρή” έξοδος της Ελλάδας από το πρόγραμμα – χωρίς να απαιτείται περαιτέρω στήριξη ή συνθήκες – και η επιστροφή της στην αυτάρκεια και την χρηματοδότηση με βάση την αγορά θα υποστηριχθούν βραχυπρόθεσμα από ένα ουσιαστικό ταμειακό απόθεμα, χρησιμοποιώντας ορισμένα από τα υπόλοιπα διαθέσιμα κεφάλαια στο πλαίσιο του προγράμματος των 86 δισ. ευρώ.
Η Moody’s αναμένει να δημιουργηθεί αρχικά ένα αποθεματικό ύψους τουλάχιστον 18 δισ. Ευρώ (περίπου 10% του ΑΕΠ του 2018), έτσι ώστε να υποστηριχθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών και να διευκολυνθεί η επιστροφή της Ελλάδας στις κεφαλαιαγορές. Αυτό συγκρίνεται με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές ύψους 17,3 δισ. Ευρώ μεταξύ Σεπτεμβρίου 2018 και Δεκεμβρίου 2020. Ένα τέτοιο αποθεματικό θα ήταν μεγαλύτερο από εκείνο που στόχευαν άλλες χώρες του προγράμματος στο σημείο εξόδου τους. Οι ανάγκες χρηματοδότησης της κυβέρνησης θα είναι πολύ εύχρηστες τα προσεχή έτη.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Moody’s, οι ακαθάριστες ανάγκες δανεισμού θα μειωθούν από περίπου το 14% του ΑΕΠ φέτος σε λιγότερο από 12% το 2019 και ακόμη κάτω από 8% έως το 2020, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτό αντανακλά τις επιστροφές στο EFSF (Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας) και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) (οι μεγαλύτεροι πιστωτές της Ελλάδας), καθώς και επιτυχημένες ασκήσεις διαχείρισης υποχρέωσης πέρυσι που μείωσαν το προηγούμενο “hump” αποπληρωμής το 2019.
Επίσης , η δημοσιονομική επίδοση της ελληνικής κυβέρνησης ήταν πολύ δυνατή από το 2016, Η Moody’s αναμένει έναν γενικά ισορροπημένο συνολικό προϋπολογισμό φέτος και ένα μικρό συνολικό πλεόνασμα το επόμενο έτος. Σύμφωνα με την άποψη του Moody’s, το μεγάλο αποθεματικό ταμειακών ροών παρέχει παρόμοιες διασφαλίσεις με μια προληπτική ή άλλη επίσημη πιστωτική γραμμή. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, η ισχυρή δέσμευση των πιστωτών της ζώνης του ευρώ να παρέχουν περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους θα εξασφαλίσει διαχειρίσιμες δανειακές ανάγκες και να υποστηρίξει τη βιωσιμότητα του χρέους της Ελλάδας. Μια πρώτη δέσμη μέτρων για την ελάφρυνση του χρέους έχει ήδη εφαρμοστεί από τον ΕΜΣ κατά τη διάρκεια του 2017, με αποτέλεσμα τη μείωση του χρέους της Ελλάδας κατά 25 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έως το 2060.
Η Moody’s αναμένει από τους πιστωτές της ζώνης του ευρώ να αναφέρουν λεπτομερώς τα μέσα -την ελάφρυνση του χρέους τους επόμενους μήνες, όπως δεσμεύθηκαν να κάνουν μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος στήριξης της Ελλάδας. Είναι πιθανό να περιλαμβάνουν έναν μηχανισμό που θα συνδέει την ελάφρυνση του χρέους με τα αποτελέσματα της αύξησης του ΑΕΠ, υποδηλώνοντας μια πιο ευέλικτη στάση της ζώνης του ευρώ από ό, τι στο παρελθόν.
Τρίτος άξονας: Κίνδυνος άλλης αδυναμίας πληρωμής ή αναδιάρθρωσης του χρέους του ιδιωτικού τομέα, ο κίνδυνος άλλης αφερεγγυότητας ή αναδιάρθρωσης του χρέους προς τον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος είναι ο κίνδυνος που έχει συλληφθεί στην αξιολόγηση, έχει μειωθεί σημαντικά και η αβεβαιότητα γύρω από αυτή την κρίση έχει επίσης μειωθεί σημαντικά.
Ενώ η Ελλάδα βρισκόταν σε παρόμοια συγκυρία στα μέσα του 2014, η Moody’s πιστεύει ότι ο κίνδυνος αντιστροφής και εκτροχιασμού της φορολογικής και οικονομικής προόδου που επιτεύχθηκε είναι σήμερα ουσιαστικά χαμηλότερος. Η πολιτική κατάσταση και οι προοπτικές είναι πιο σταθερές. Μολονότι οι εκλογές θα πρέπει να πραγματοποιηθούν το αργότερο μέχρι το Σεπτέμβριο του 2019, οι επίπονες και πολιτικά προκλητικές διαρθρωτικές δημοσιονομικές, οικονομικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις έχουν νομοθετηθεί. Η σημερινή ελληνική κυβέρνηση έχει καθιερώσει μια ισχυρότερη και πιο συνεπή ιστορία από οποιονδήποτε από τους προκατόχους της. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ακόμη μεγαλύτερη στήριξη της Ελλάδας από τους πιστωτές της.
Η Moody’s σημειώνει ότι οι αναθεωρήσεις ολοκληρώθηκαν γρηγορότερα και σε ένα πολύ πιο εποικοδομητικό περιβάλλον από το αναμενόμενο κατά την έναρξη και επίσης σε σύγκριση με τα προηγούμενα δύο προγράμματα. Ο κίνδυνος αντιστροφής θα περιοριστεί επίσης από την πιθανή σχέση μεταξύ ελάφρυνσης του χρέους και της Ελλάδας, τις δεσμεύσεις της προς τους επίσημους πιστωτές της. Ένας τέτοιος σύνδεσμος θα παρείχε σαφές κίνητρο στις ελληνικές αρχές να μην αναστρέψουν τις βασικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν τα τελευταία χρόνια, ακόμη και αν ληφθούν υπόψη οι αναπόφευκτες εγχώριες πολιτικές πιέσεις κατά τη διάρκεια των εκλογών του 2019.
Η Moody’s εξακολουθεί να πιστεύει ότι θα χρειαστεί περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους, δεδομένου του πολύ υψηλού επιπέδου δημόσιου χρέους που μέχρι το 2030 εξακολουθεί να ανέρχεται στο 126% του ΑΕΠ, ενώ οι επίσημοι πιστωτές της ζώνης του ευρώ δεν θα εξετάσουν μείωση του κύριου του υπόλοιπου χρέους, μια σειρά άλλων μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της περαιτέρω διεύρυνσης των προθεσμιών λήξης, πιθανόν να εφαρμοστούν για να περιορίσουν τις ακαθάριστες ανάγκες χρηματοδότησης της Ελλάδας σε διαχειρίσιμα επίπεδα (κάτω του 15% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα και κάτω από το 20% στη συνέχεια).
Οι προοπτικές
Οι προοπτικές αντανακλούν τις δυνατότητες ακόμη πιο θετικών αποτελεσμάτων, εάν οι καλές επιδόσεις των μεταρρυθμίσεων διατηρηθούν πέρα από το τέλος του προγράμματος προσαρμογής, με αποτέλεσμα την ισχυρότερη από την αναμενόμενη και διατηρούμενη οικονομική ανάπτυξη και την ταχύτερη μείωση του δείκτη δημόσιου χρέους από ό, τι σήμερα προβλέπεται. Τούτου λεχθέντος, η διττή αναβάθμιση ενσωματώνει ήδη μια μακροπρόθεσμη εικόνα της συνεχιζόμενης οικονομικής ανάκαμψης, της συνετής συνετής δημοσιονομικής πολιτικής και της σταδιακής μείωσης του πολύ αυξημένου δημόσιου χρέους τα επόμενα δύο με τρία χρόνια. Περιλαμβάνει επίσης την προσδοκία της Moody’s ότι θα χορηγηθεί περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους από τη ζώνη του ευρώ.
Λόγοι αλλαγής αξιολόγησης
Η αξιολόγηση θα μπορούσε να αναβαθμιστεί περαιτέρω εφόσον οι μεταρρυθμίσεις παραταθούν μετά το τέλος του προγράμματος και αποφέρουν ή θεωρείται πιθανό να αποδώσουν θετικότερα αποτελέσματα από ό, τι αναμένεται επί του παρόντος υπό τη μορφή ισχυρότερης οικονομικής ανάπτυξης και ταχύτερης μείωσης του δείκτη δημόσιου χρέους. Οι ταχύτερες από τις αναμενόμενες βελτιώσεις στην ευρωστία του τραπεζικού τομέα θα μπορούσαν επίσης να αποτελέσουν έναυσμα για μια θετική αξιολόγηση.
Η αξιολόγηση θα μπορούσε να βρεθεί υπό πίεση αν η ελληνική κυβέρνηση αποφάσιζε να παρεκκλίνει από τις δεσμεύσεις της και τις μεταρρυθμισμένες μεταρρυθμίσεις που είχαν συμφωνηθεί και νομοθετηθεί προηγουμένως ή εάν επανεμφανιστούν οι εντάσεις με τους επίσημους πιστωτές για οποιονδήποτε άλλο λόγο. Αυτό θα έθετε τη συνεχή στήριξη και δέσμευση της ζώνης του ευρώ για περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους σε κίνδυνο.
Τα θετικά συμπεράσματα που ανακοίνωσε η Ευρωομάδα μετά τη σύνοδό της στις 19 Φεβρουαρίου δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η Ελλάδα να ολοκληρώσει με επιτυχία την τρίτη αναθεώρηση στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής της. Αυτό το συμβάν προκάλεσε τη δημοσίευση αυτής της ενέργειας αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας σε ημερομηνία που αποκλίνει από την ημερομηνία προγραμματισμού που είχε προγραμματιστεί προηγουμένως στο ημερολόγιο δημόσιων εκδόσεων που δημοσιεύθηκε στο www.moodys.com.
